భూశుద్ది :
ఇంటిలో ఈశాన్య మూలలో స్థలమును శుద్ద చేసి, అకలి, బియ్యపు పిండితో గాని, రంగుల చూర్ణ ములతో గాని, ముగ్గులు పెట్టి, దైవ స్థాపన నిమిత్త మై ఒక పీటను వేయాలి. పీట మరీ ఎత్తుగా గాని, మరీ పల్లముగా గానీ ఉండకూడదు. పిదప ఆ పీటకు కూడా చక్కగా పసుపు రాసి, కుంకుమతో బొట్టుపెట్టి, వరి పిండి (బియ్యపు పిండి) తో ముగ్గు వేయాలి. సాధారణంగా అష్ట దళ పద్మాన్నే వేస్తారు. పూజ చేసేవారు తూర్పు ముఖంగా కూర్చోవాలి. ఏ దైవాన్ని పూజింజ బోతున్నారో ఆ దైవం యొక్క ప్రతిమనుగాని, చిత్ర పటమును గాని ఆ పీట పై ఉంచాలి. ముందుగా పసుపుతో గణపతిని తయారు చేసి ( పసుపును షుమారు అంగుళం సైజులో త్రికొణ ఆకృతిలో ముద్దగా చేసి) దానికి కుంకుమ బొట్టు పెట్టి, పిదప ఒక పళ్ళెంలో గాని, క్రొత్త తుండుగుడ్డ మీదగాని బియ్యం పోసి దానిపై ఒక తమలపాకు నుంచి, అందు పసుపు గణపతి నుంచి అగరు వత్తులు వెలిగించాలి. ఇప్పుడు పూజకు కావలసిన వస్తువులను అమర్చుకొవాలి. పారాధన నైఋతి దిశలో చేయవలెను.
దీపారాధనకు కావలసిన వస్తువులు - దీపారాధన విధానము:
దీపారాధన చెయుటకు కుంది (ప్రమిద) వెండిది గాని, ఇత్తడిది గాని, మట్టిది గాని వాడ వచ్చును. కుందిలో 3 అడ్డ వత్తులు 1 కుంభ వత్తి ( మధ్యలో) వేసి నూనెతో తడుపవలెను. ఇంకొక అడ్డ వత్తి నూనెతో తడిపి ఏక హారతిలో (కర్పూర హారతికి వాడే వస్తువు) వేసి ముందుగా ఏక హారతిలొ వేసిన వత్తిని అగ్గి పుల్లతో వెలిగించి, వెలిగించిన వత్తితో కుందిలోని 1 అడ్డ వత్తి 1 కుంభ వత్తి వెలిగించ వలెను. తర్వాత అక్షతలు వేసి దీపారాధనను లక్ష్మీ స్వరూపముగా భావించి నమస్కారము చేయవలెను. కుందిలో మిగిలిన రెండు అడ్డ వత్తులు పూజా సమయంలో ధూపము చూపిన తరువాత దీపము చూపించుటకు వాడవలెను. దీపారాధనకు నువ్వుల నూనెగాని, కొబ్బరి నూనెగాని, ఆవు నెయ్యిగాని వాడ వచ్చును. ఈ విధంగా దీపం వెలిగించి ఘంటను వాయిస్తూ నమస్కరించి ఈ క్రింది శ్లోకమును చదువుకొనవలెను.
ఘంటానాదము:
శ్లో || ఆగ మార్ధంతు దేవానాం గమనార్ధంతు రక్ష సామ్
కుర్యాద్ఘంటార వంతత్ర దేవతా హ్వాహన లాంఛ నమ్
మనము ఆచ మనము చేసినటువంటి పంచ పాత్ర లోని నీళ్లు దేవుని పూజకు విని యోగించరాదు. పూజకు విడిగా ఒక గ్లాసుగాని, చెంబుగాని తీసుకొని దానిలో శుద్ధ జలమును చెంబునకు కలశారాధన చేసి ఆ నీళ్లు మాత్రమే దేవుని పూజకు ఉపయోగించవలెను.
పూజకు కావలసిన వస్తువులు:
ఇంటిలో ఈశాన్య మూలలో స్థలమును శుద్ద చేసి, అకలి, బియ్యపు పిండితో గాని, రంగుల చూర్ణ ములతో గాని, ముగ్గులు పెట్టి, దైవ స్థాపన నిమిత్త మై ఒక పీటను వేయాలి. పీట మరీ ఎత్తుగా గాని, మరీ పల్లముగా గానీ ఉండకూడదు. పిదప ఆ పీటకు కూడా చక్కగా పసుపు రాసి, కుంకుమతో బొట్టుపెట్టి, వరి పిండి (బియ్యపు పిండి) తో ముగ్గు వేయాలి. సాధారణంగా అష్ట దళ పద్మాన్నే వేస్తారు. పూజ చేసేవారు తూర్పు ముఖంగా కూర్చోవాలి. ఏ దైవాన్ని పూజింజ బోతున్నారో ఆ దైవం యొక్క ప్రతిమనుగాని, చిత్ర పటమును గాని ఆ పీట పై ఉంచాలి. ముందుగా పసుపుతో గణపతిని తయారు చేసి ( పసుపును షుమారు అంగుళం సైజులో త్రికొణ ఆకృతిలో ముద్దగా చేసి) దానికి కుంకుమ బొట్టు పెట్టి, పిదప ఒక పళ్ళెంలో గాని, క్రొత్త తుండుగుడ్డ మీదగాని బియ్యం పోసి దానిపై ఒక తమలపాకు నుంచి, అందు పసుపు గణపతి నుంచి అగరు వత్తులు వెలిగించాలి. ఇప్పుడు పూజకు కావలసిన వస్తువులను అమర్చుకొవాలి. పారాధన నైఋతి దిశలో చేయవలెను.
దీపారాధనకు కావలసిన వస్తువులు - దీపారాధన విధానము:
దీపారాధన చెయుటకు కుంది (ప్రమిద) వెండిది గాని, ఇత్తడిది గాని, మట్టిది గాని వాడ వచ్చును. కుందిలో 3 అడ్డ వత్తులు 1 కుంభ వత్తి ( మధ్యలో) వేసి నూనెతో తడుపవలెను. ఇంకొక అడ్డ వత్తి నూనెతో తడిపి ఏక హారతిలో (కర్పూర హారతికి వాడే వస్తువు) వేసి ముందుగా ఏక హారతిలొ వేసిన వత్తిని అగ్గి పుల్లతో వెలిగించి, వెలిగించిన వత్తితో కుందిలోని 1 అడ్డ వత్తి 1 కుంభ వత్తి వెలిగించ వలెను. తర్వాత అక్షతలు వేసి దీపారాధనను లక్ష్మీ స్వరూపముగా భావించి నమస్కారము చేయవలెను. కుందిలో మిగిలిన రెండు అడ్డ వత్తులు పూజా సమయంలో ధూపము చూపిన తరువాత దీపము చూపించుటకు వాడవలెను. దీపారాధనకు నువ్వుల నూనెగాని, కొబ్బరి నూనెగాని, ఆవు నెయ్యిగాని వాడ వచ్చును. ఈ విధంగా దీపం వెలిగించి ఘంటను వాయిస్తూ నమస్కరించి ఈ క్రింది శ్లోకమును చదువుకొనవలెను.
ఘంటానాదము:
శ్లో || ఆగ మార్ధంతు దేవానాం గమనార్ధంతు రక్ష సామ్
కుర్యాద్ఘంటార వంతత్ర దేవతా హ్వాహన లాంఛ నమ్
మనము ఆచ మనము చేసినటువంటి పంచ పాత్ర లోని నీళ్లు దేవుని పూజకు విని యోగించరాదు. పూజకు విడిగా ఒక గ్లాసుగాని, చెంబుగాని తీసుకొని దానిలో శుద్ధ జలమును చెంబునకు కలశారాధన చేసి ఆ నీళ్లు మాత్రమే దేవుని పూజకు ఉపయోగించవలెను.
పూజకు కావలసిన వస్తువులు:
తులసీ
సహిత విష్ణువు (ఏ వ్రతమును (పూజను) ఆచరించుచున్నామో ఆ దేవుని యొక్క
బొమ్మ( ప్రతిమ ) ( తమ శక్తి కొలది బంగారముతో నైనను, వెండితో నైనను లేక
మట్టితో నైనను తిసుకొన వలెను), లేదా చిత్ర పటము, మండపమునకు మామిడి ఆకులు,
అరటి మొక్కలు, కొబ్బరి కాయలు, పళ్లు, పువ్వులు, పసుపు, కుంకుమ, గంధం, హారతి
కర్పూరం, అక్షింతలు, అగ్గి పెట్టె, అగరు వత్తులు, వస్త్ర, యజ్ఞో పవితములు,
తోరములు (తెల్లని దారమునకు పసుపురాసి 9 వరుసలు (పోగులు) వేసి 9 చోట్ల
పువ్వులతో కట్టి, ఈ తోరములను తులసీ సహిత విష్ణునికి పూజచేసి పూజ చేసిన
వారందరూ తమ కుడి చేతికి ధరిస్తారు) ప్రత్యేక నివేదన(పిండి వంటలు)
పిమ్మట యజమానులు (పూజ చేసేవారు) ఈ దిగువ కేశవనామాలను స్మరిస్తూ ఆచమనం చేయాలి. ఈ నామములు మొత్తం 24 కలవు.
1. " ఓం కేశవాయ స్వాహా " అని చెప్పుకుని చేతిలో నీరు తీసుకొని లోనికి తీసుకోవాలి.
2. " ఓం నారాయణాయ స్వాహా " అనుకుని ఒక సారి
3. " ఓం మాధ వాయ స్వాహా " అనుకుని ఒక సారి జలమును పుచ్చు కోవలెను. తరువాత
4. " ఓం గోవిందాయ నమః " అని చేతులు కడుగుకోవాలి.
5. " ఓం విష్ణవే నమః " అనుకుంటూ నీళ్ళు త్రాగి, మధ్య వ్రేలు, బొటన వ్రేళ్ల తో కళ్లు తుడుచుకోవాలి.
6. " ఓం మధు సూదనాయ నమః " అని పై పెదవిని కుడి నుంచి ఎడమకి నిమురు కోవాలి.
7. " ఓం త్రివిక్ర మాయ నమః " క్రింది పెదవిని కుడి నుంచి ఎడమకి నిమురుకోవాలి.
8,9 " ఓం వామనాయ నమః" " ఓం శ్రీధ రాయ నమః" ఈ రెండు నామాలు స్మరిస్తూ తల పై కొంచెం నీళ్లు చల్లుకోవాలి.
10. " ఓం హృషీకేశాయ నమః" ఎడమ చేతితో నీళ్లు చల్లాలి.
11. " ఓం పద్మనాభాయ నమః" పాదాల పై ఒక్కొక్క చుక్క నీరు చల్లుకోవాలి.
12. " ఓం దామోద రాయ నమః" శిరస్సు పై జలమును ప్రోక్షించుకోవలెను.
13. " ఓం సంకర్షణాయ నమః" చేతి వ్రేళ్లు గిన్నెలా వుంచి గడ్డము తుడుచుకోవలెను.
14. " ఓం వాసుదేవాయ నమః" వ్రేళ్లతో ముక్కును వదులుగా పట్టుకోవలెను.
15,16 " ఓం ప్రద్యుమ్నాయ నమః" " ఓం అనిరుద్దాయ నమః" నేత్రాలు తాకవలెను.
17,18 " ఓం పురుషోత్తమాయ నమః" ఓం అధోక్షజాయ నమః" రెండు చెవులూ తాకవలెను.
19,20 " ఓం నారసింహాయ నమః " ఓం అచ్యుతాయ నమః" బొడ్డును స్పృశించవలెను.
21. " ఓం జనార్ద నాయ నమః" చేతివ్రేళ్ల తో వక్ష స్థలం, హృదయం తాకవలెను.
22. " ఓం ఉపేంద్రాయ నమః" చేతి కొన తో శిరస్సు తాక వలెను.
23,24 " ఓం హరయే నమః " ఓం కృష్ణాయ నమః" కుడి మూపురమును ఎడమ చేతితోను, ఎడమ మూపుర మును కుడి చెతితోను తాకవలెను.
ఆచ మనము వెంటనే సంకల్పము చెప్పుకోవలెను.
ఆచ మనము అయిన తరువాత, కొంచెం నీరు చేతిలో పోసుకుని నేల పై చిలకరించుతూ ఈ శ్లోకము పటించవలెను.
శ్లో || ఉత్తిష్టంతు భూత పిశాచాః యేతే భూమిభారకాః
యేతే షామవిరో ధేన బ్రహ్మకర్మ సమారభే ||
పిమ్మట యజమానులు (పూజ చేసేవారు) ఈ దిగువ కేశవనామాలను స్మరిస్తూ ఆచమనం చేయాలి. ఈ నామములు మొత్తం 24 కలవు.
1. " ఓం కేశవాయ స్వాహా " అని చెప్పుకుని చేతిలో నీరు తీసుకొని లోనికి తీసుకోవాలి.
2. " ఓం నారాయణాయ స్వాహా " అనుకుని ఒక సారి
3. " ఓం మాధ వాయ స్వాహా " అనుకుని ఒక సారి జలమును పుచ్చు కోవలెను. తరువాత
4. " ఓం గోవిందాయ నమః " అని చేతులు కడుగుకోవాలి.
5. " ఓం విష్ణవే నమః " అనుకుంటూ నీళ్ళు త్రాగి, మధ్య వ్రేలు, బొటన వ్రేళ్ల తో కళ్లు తుడుచుకోవాలి.
6. " ఓం మధు సూదనాయ నమః " అని పై పెదవిని కుడి నుంచి ఎడమకి నిమురు కోవాలి.
7. " ఓం త్రివిక్ర మాయ నమః " క్రింది పెదవిని కుడి నుంచి ఎడమకి నిమురుకోవాలి.
8,9 " ఓం వామనాయ నమః" " ఓం శ్రీధ రాయ నమః" ఈ రెండు నామాలు స్మరిస్తూ తల పై కొంచెం నీళ్లు చల్లుకోవాలి.
10. " ఓం హృషీకేశాయ నమః" ఎడమ చేతితో నీళ్లు చల్లాలి.
11. " ఓం పద్మనాభాయ నమః" పాదాల పై ఒక్కొక్క చుక్క నీరు చల్లుకోవాలి.
12. " ఓం దామోద రాయ నమః" శిరస్సు పై జలమును ప్రోక్షించుకోవలెను.
13. " ఓం సంకర్షణాయ నమః" చేతి వ్రేళ్లు గిన్నెలా వుంచి గడ్డము తుడుచుకోవలెను.
14. " ఓం వాసుదేవాయ నమః" వ్రేళ్లతో ముక్కును వదులుగా పట్టుకోవలెను.
15,16 " ఓం ప్రద్యుమ్నాయ నమః" " ఓం అనిరుద్దాయ నమః" నేత్రాలు తాకవలెను.
17,18 " ఓం పురుషోత్తమాయ నమః" ఓం అధోక్షజాయ నమః" రెండు చెవులూ తాకవలెను.
19,20 " ఓం నారసింహాయ నమః " ఓం అచ్యుతాయ నమః" బొడ్డును స్పృశించవలెను.
21. " ఓం జనార్ద నాయ నమః" చేతివ్రేళ్ల తో వక్ష స్థలం, హృదయం తాకవలెను.
22. " ఓం ఉపేంద్రాయ నమః" చేతి కొన తో శిరస్సు తాక వలెను.
23,24 " ఓం హరయే నమః " ఓం కృష్ణాయ నమః" కుడి మూపురమును ఎడమ చేతితోను, ఎడమ మూపుర మును కుడి చెతితోను తాకవలెను.
ఆచ మనము వెంటనే సంకల్పము చెప్పుకోవలెను.
ఆచ మనము అయిన తరువాత, కొంచెం నీరు చేతిలో పోసుకుని నేల పై చిలకరించుతూ ఈ శ్లోకము పటించవలెను.
శ్లో || ఉత్తిష్టంతు భూత పిశాచాః యేతే భూమిభారకాః
యేతే షామవిరో ధేన బ్రహ్మకర్మ సమారభే ||
ప్రాణాయామమ్య : ఓం భూ: -
ఓం భువః ఓం సువః - ఓం మహః - ఓం జనః ఓం తపః - ఓగ్o సత్యం - ఓం తత్ సవితుర్వ
రేణ్యం భర్గో దెవస్య ధీమ హీధ యోయోనః ప్రచోదయాత్ - ఓం ఆపోజ్యోతిర సోమృతం
బ్రహ్మ భూర్భు వస్సువరోం అని సంకల్పము చెప్పుకొనవలెను.
సంకల్పము : మమ ఉపాత్త
సమస్త దురి తక్షయ ద్వారా శ్రీ పరమేశ్వర ముద్దశ్య శ్రీ పరమేశ్వర ప్రీత్యర్ధం
శుభే శోభన ముహూర్తే ఆద్య బ్రహ్మణః (ఇక్కడ శ్రీ మహావిష్ణో రాజ్ఞయా అని కూడా
చెప్పవచ్చు) ద్వితీయ పరార్ధే శ్వేత వరాహకల్పే వైవ స్వతమన్వంతరే కలియుగే
ప్రధమపాదే జంబూ ద్వీపేభరత వర్షే భరత ఖండే మేరోర్దక్షిణ దిగ్భాగే శ్రీ
శైలస్య ఈశాన్య ప్రదేశే (మనకు శ్రీ శైలము ప్రధాన క్షేత్రము కావున మనము శ్రీ
శైలమునకు ఏ దిక్కున ఉన్నామో ఆ దిక్కు చెప్పుకొనవలెను), కృష్ణా గోదార్యో:
మధ్య ప్రదేశే (మనం ఏఏ నదులకు మధ్యన ఉన్నామో ఆయా నదుల పేర్లు చెప్పుకొన
వలెను), శోభన గృహే ( అద్దె ఇల్లు అయినచో వసతి గృహే అనియు, సొంత ఇల్లయినచో
స్వగృహే అనియు చెప్పుకొనవలెను), సమస్త దేవతా బ్రాహ్మణ హరి హర సన్నిధౌ
ఆస్మిన్ వర్త మానే వ్యావ హారిక చాంద్ర మానేన సంవత్సరే, (ఇక్కడ తెలుగు
సంవత్సరమును అంటే పూజ చేయునపుడు ఏ సంవత్సరము జరుగుచున్నదో ఆ సంవత్సరము
యొక్క పేరును చెప్పుకోవలెను), అయనే, ( సంవత్సరమునకు రెండు అయనములు - ఉత్త
రాయణము, దక్షిణాయనము. జనవరి 15 మకర సంక్రమణం మొదలు జూలై 14 కర్కాటక
సంక్రమణం వరకు ఉత్తరాయణము, జూలై 15 కర్కాటక సంక్రమణం నుండి మరల జనవరి 14
పెద్ద పండుగ అనగా మకర సంక్రమణం వరకు దక్షిణాయనం. పూజచేయునపుడు ఏ అయనము
జరుగుచున్నదో దానిని చెప్పవలెను) ఋతు:, ( వసంత, గ్రీష్మ, వర్ష మొ||
ఋతువులలో పూజ సమయములో జరుగుచున్న మాసం పేరు) పక్షే, (నెలకు రెండు పక్షములు
పౌర్ణమికి ముందు శుక్ల పక్షము, అమావాస్యకు ముందు కృష్ణ పక్షములు వీటిలో పూజ
జరుగుచున్న సమయమున గల పక్షము పేరు) తిధౌ, ( ఆరోజు తిధి) వాసరే (ఆరోజు ఏ
వార మనదీ చెప్పుకొని) శుభ నక్షత్రే, శుభ యోగే, శుభ కరణే ఏవం గుణ
విశిష్టాయాం శుభ తిధౌ మమ ఉపాత్త సమస్త దురి తక్షయ ద్వారా శ్రీరామా ముద్దశ్య
శ్రీరామ ప్రీత్యర్ధం పురుషులైనచో శ్రీమాన్.... గోత్రస్య..... నామధేయః,
శ్రీ మత్యః, గోత్రస్య, నామధేయస్య అనియు, స్త్రీ లైనచో శ్రీమతి, గోత్రవతి,
నామధేయవతి, శ్రీ మత్యాః, గోత్ర వత్యాః, నామధేయవత్యాః అనియు ( పూజ చేయువారి
గోత్రము, నామము చెప్పి) నామధేయస్యః దర్మ పత్నీ సమేతస్య ( పురుషులైనచో) మమ
సహ కుటుంబస్య, క్షేమ స్థ్యైర్య వీర్య విజయ అభయ ఆయురారోగ్య ఐశ్వర్యాభి
వృద్ధ్యర్ధం, ధర్మార్ధ కామ మోక్ష ఫల పురుషార్ధ సిద్ద్యర్ధం, పుత్ర పౌత్రాభి
వృద్ధ్యర్ధం సకలవిధ మనోవాంఛాఫల సిద్ద్యర్ధం, శ్రీరామ ముద్దశ్య శ్రీరామ
ప్రీత్యర్ధం( ఏ దేవుని పూజించుచున్నాయో ఆ దేవునియొక్క పేరు చెప్పుకొని)
సంభవద్భి రుపచారై: సంభవతానియమేన సంభవతా ప్రకారేణ యావచ్చక్తి ( నాకు తోచిన
రీతిలో, నాకు తోచిన విధముగా, భక్తి శ్రద్దలతో సమర్పించుకొంటున్న పూజ)
ధ్యానావాహనాది షోడశోపచార పూజాం కరిష్యే. తధంగ కలశ పూజాం కరిష్యే || పిద
పకలశారాధ నను చెయవలెను.
కలశ పూజను గూర్చిన వివరణ :
వెండి, రాగి, లేక కంచు గ్లా సులు( లేదా పంచ పాత్రలు) రెండింటిలో శుద్ద జలమును తీసుకొని ఒక దానియందు ఉద్దరిణిని, రెండవ దానియందు అక్షింతలు, తమలపాకు, పువ్వు ఉంచుకొనవలెను. రెండువ పాత్రకు బయట మూడు వైపులా గంధమును వ్రాసి కుంకుమ అద్దవలెను. ఇట్లు చేయునపుడు గ్లాసును గుండ్రముగా త్రిప్పుచూ గంధమునుగాని, కుంకుమనుగాని పూయరాదు. గంధమును ఉంగరపు వేలితో పూయవలెను. కుంకుమ అక్షతలువ గైరాబొటన, మధ్య, ఉంగరపు వ్రేళ్లను కలిపి సమర్పించవలెను. యజమానులు( ఒక్కరైతే ఒకరు, దంపతులు లైతే ఇద్దరూను) ఆ కలశాన్ని కుడి చేతితో మూసివుంచి, ఇలా అనుకోవాలి. ఈ విధముగా కలశమును తయారుచేసి పూజను చేయునపుడు మొదటగా ఈ శ్లోకమును చదవవలెను.
మం || కలశస్య ముఖే విష్ణు: కంటే రుద్ర స్సమాస్శ్రితః
మూలే తత్ర స్థితో బ్రహ్మామధ్యే మాతృ గణాస్మృతాః||
ఋగ్వేదో ధయజుర్వేద స్సామావేదో హ్యధర్వణః
అంగైశ్చ సహితాస్సర్వే కలశాంబు సమాశ్రితాః
శ్లో || గంగైచ యమునే చైవ కృష్ణే, గోదావరి, సరస్వతీ,
నర్మదా సింధు కావేరౌయో జలే స్మిన్ సన్నిధంకురు ||
ఇక్కడ ఇలా శ్లోకము ముగిసిన తరువాత ఆయాతు శ్రీ తులసి సహిత విష్ణు( ఏ దేవుని పూజైతే చేస్తున్నామో ఆ దేవుని పేరును చెప్పవలెను) పూజార్ధం మమ దురితక్షయకార కాః కలశో దకేన ఓం దేవం సం ప్రోక్ష్య (కలశ మందలి ఉదకమును దేవుని పై చల్లాలి) ఓం ఆత్మానం సంప్రోక్ష్య అని (ఆ నీటిని తన పై చల్లు కోవాలి) ఓం పూజా ద్రవ్యాణి సంప్రోక్ష్య (పూజాద్రవ్యములు పై కూడా చల్లాలి) కలశ మందలి నీటిని పై మంత్రం చదువుతూ పువ్వుతో గాని, ఆకుతో గానీ చల్లాలి.
వెండి, రాగి, లేక కంచు గ్లా సులు( లేదా పంచ పాత్రలు) రెండింటిలో శుద్ద జలమును తీసుకొని ఒక దానియందు ఉద్దరిణిని, రెండవ దానియందు అక్షింతలు, తమలపాకు, పువ్వు ఉంచుకొనవలెను. రెండువ పాత్రకు బయట మూడు వైపులా గంధమును వ్రాసి కుంకుమ అద్దవలెను. ఇట్లు చేయునపుడు గ్లాసును గుండ్రముగా త్రిప్పుచూ గంధమునుగాని, కుంకుమనుగాని పూయరాదు. గంధమును ఉంగరపు వేలితో పూయవలెను. కుంకుమ అక్షతలువ గైరాబొటన, మధ్య, ఉంగరపు వ్రేళ్లను కలిపి సమర్పించవలెను. యజమానులు( ఒక్కరైతే ఒకరు, దంపతులు లైతే ఇద్దరూను) ఆ కలశాన్ని కుడి చేతితో మూసివుంచి, ఇలా అనుకోవాలి. ఈ విధముగా కలశమును తయారుచేసి పూజను చేయునపుడు మొదటగా ఈ శ్లోకమును చదవవలెను.
మం || కలశస్య ముఖే విష్ణు: కంటే రుద్ర స్సమాస్శ్రితః
మూలే తత్ర స్థితో బ్రహ్మామధ్యే మాతృ గణాస్మృతాః||
ఋగ్వేదో ధయజుర్వేద స్సామావేదో హ్యధర్వణః
అంగైశ్చ సహితాస్సర్వే కలశాంబు సమాశ్రితాః
శ్లో || గంగైచ యమునే చైవ కృష్ణే, గోదావరి, సరస్వతీ,
నర్మదా సింధు కావేరౌయో జలే స్మిన్ సన్నిధంకురు ||
ఇక్కడ ఇలా శ్లోకము ముగిసిన తరువాత ఆయాతు శ్రీ తులసి సహిత విష్ణు( ఏ దేవుని పూజైతే చేస్తున్నామో ఆ దేవుని పేరును చెప్పవలెను) పూజార్ధం మమ దురితక్షయకార కాః కలశో దకేన ఓం దేవం సం ప్రోక్ష్య (కలశ మందలి ఉదకమును దేవుని పై చల్లాలి) ఓం ఆత్మానం సంప్రోక్ష్య అని (ఆ నీటిని తన పై చల్లు కోవాలి) ఓం పూజా ద్రవ్యాణి సంప్రోక్ష్య (పూజాద్రవ్యములు పై కూడా చల్లాలి) కలశ మందలి నీటిని పై మంత్రం చదువుతూ పువ్వుతో గాని, ఆకుతో గానీ చల్లాలి.
మార్జనము:
ఓం అపవిత్రః పవిత్రోవా సర్వావ స్థాంగతో పివా
యస్స్మరేత్పుండరీ కాక్షం సబాహ్యాభ్యంతర శ్ముచి:||
అని పిద పకాసిని అక్షతలు, పసుపు, గణపతి పై వేసి, ఆయనను తాకి నమస్కరించి ప్రాణ ప్రతిష్టాపన చేయవలెను. ప్రాణ ప్రతిష్ఠ అనగా శ్రీ మహా గణాధి పతయేనమః ప్రాణ ప్రతిష్టా పన ముహూర్తస్సు ముహూర్తోస్తు తధాస్తు. తరువాత ఇలా చదువుతూ విఘ్నేశ్వరునికి నమస్కరించవలెను.
శ్లో || శుక్లాంబర ధరం విష్ణుం శశివర్ణం చతుర్భుజమ్
ప్రసన్నవదనం ధ్యాయే త్సర్వ విఘ్నో పశాంతయే ||
సుముఖశ్చైక దంతశ్చ కపిలో గజకర్ణకః
లంబో దరశ్చ వికటో విఘ్నరాజో వినాయకః
ధూమకే తుర్గణాధ్యక్షః ఫాల చంద్రో గజాననః
వక్ర తుండ శ్ముర్పకర్ణో హేరంబః స్కంధ పూర్వజః
షోడ శై తాని నామానియః పటేచ్చ్రణు యాదపి
విద్యారంభే వివాహేచ ప్రవేశే నిర్గమే తధా
సంగ్రామే సర్వకార్యేషు విఘ్నస్తస్య నజాయతే ||
పిదప షోడశో పచార పూజను చేయవలెను. షోడశో పచార ములనగా ఆవాహన, ఆసనం, ఆర్ఘ్యం, పాద్యం, ఆచమనీయం, స్నానం, వస్త్రం, యజ్ఞో పవీతం, గంధం, పుష్పం, ధూపం, దీపం, నైవేద్యం, తాంబూలం, నమస్కారం, ప్రదక్షిణములు మొదలగునవి. పిదప షోడశో పచార పూజను చేయవలెను. షోడశో పచారములనగా ధ్యాన, ఆవాహన, ఆసనం, ఆర్ఘ్యం, పాద్యం, ఆచమనీయం, స్నానం, వస్త్రం, యజ్ఞో పవీతం, గంధం, పుష్పం, ధూపం, దీపం, నైవేద్యం, తాంబూలం, నమస్కారం, ప్రదక్షిణములు మొదలగునవి.
ఓం అపవిత్రః పవిత్రోవా సర్వావ స్థాంగతో పివా
యస్స్మరేత్పుండరీ కాక్షం సబాహ్యాభ్యంతర శ్ముచి:||
అని పిద పకాసిని అక్షతలు, పసుపు, గణపతి పై వేసి, ఆయనను తాకి నమస్కరించి ప్రాణ ప్రతిష్టాపన చేయవలెను. ప్రాణ ప్రతిష్ఠ అనగా శ్రీ మహా గణాధి పతయేనమః ప్రాణ ప్రతిష్టా పన ముహూర్తస్సు ముహూర్తోస్తు తధాస్తు. తరువాత ఇలా చదువుతూ విఘ్నేశ్వరునికి నమస్కరించవలెను.
శ్లో || శుక్లాంబర ధరం విష్ణుం శశివర్ణం చతుర్భుజమ్
ప్రసన్నవదనం ధ్యాయే త్సర్వ విఘ్నో పశాంతయే ||
సుముఖశ్చైక దంతశ్చ కపిలో గజకర్ణకః
లంబో దరశ్చ వికటో విఘ్నరాజో వినాయకః
ధూమకే తుర్గణాధ్యక్షః ఫాల చంద్రో గజాననః
వక్ర తుండ శ్ముర్పకర్ణో హేరంబః స్కంధ పూర్వజః
షోడ శై తాని నామానియః పటేచ్చ్రణు యాదపి
విద్యారంభే వివాహేచ ప్రవేశే నిర్గమే తధా
సంగ్రామే సర్వకార్యేషు విఘ్నస్తస్య నజాయతే ||
పిదప షోడశో పచార పూజను చేయవలెను. షోడశో పచార ములనగా ఆవాహన, ఆసనం, ఆర్ఘ్యం, పాద్యం, ఆచమనీయం, స్నానం, వస్త్రం, యజ్ఞో పవీతం, గంధం, పుష్పం, ధూపం, దీపం, నైవేద్యం, తాంబూలం, నమస్కారం, ప్రదక్షిణములు మొదలగునవి. పిదప షోడశో పచార పూజను చేయవలెను. షోడశో పచారములనగా ధ్యాన, ఆవాహన, ఆసనం, ఆర్ఘ్యం, పాద్యం, ఆచమనీయం, స్నానం, వస్త్రం, యజ్ఞో పవీతం, గంధం, పుష్పం, ధూపం, దీపం, నైవేద్యం, తాంబూలం, నమస్కారం, ప్రదక్షిణములు మొదలగునవి.
షోడశో పచార పూజాప్రారంభః
ధ్యానం:
శ్లో || తులస్యమృత జన్మాసి సదాత్మ కేశవ ప్రియే,
కేశవార్చన యోగ్యేమే వరదాభవ సర్వదా ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ధ్యాయామి - ధ్యానం సమర్పయామి
అని తులసీ సహిత విష్ణు మనస్సున ధ్యానించి నమస్కరించవలెను.
ఆవాహనం:
శ్లో || కృష్ణానందాశ్రు సంభూతే వరదే తులసీస్వయం
త్వామద్యావాహయామ్యార్యే కమలాపతివల్లభే
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆవాహయామి. ఆవా హనార్ధం అక్షతాం సమర్పయామి. అనగా మనస్పూర్తిగా దేవుని మన ఇంట్లోకి ఆహ్వానించడం. అట్లు మనస్సున స్మరిస్తూ అక్షతలు దేవుని పై వేయవలెను.
ఆసనం:
శ్లో || అనేకహార సంయుక్తం సువర్ణ మణి సంయుతం
రత్న సింహసనం దివ్యం ప్రీత్యర్ధం ప్రతిగృహ్యతామ్
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః నవరత్న ఖచిత సింహాసనం సమర్పయామి. సింహాసనార్ధం అక్షతాం సమర్పయామి. దేవుడు కూర్చుండుట కై మంచి బంగరుపీట వేసినట్లు అనుకుంటూ అక్షతలు వేయవలెను.
అర్ఘ్యం:
శ్లో || క్షీరోదధ సముత్పన్నే దేవాసుర సు పూజితే,
విష్ణుప్రియే మయాదత్తం గృహాణర్ఘ్యం నమోస్తుతే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః హస్తౌ: అర్ఘ్యం సమర్పయామి.
దేవుడు చేతులు కడుగుకొనుట కై నీళ్ళిస్తున్నామని మనసున తలుస్తూ, ఉద్దరిణితో నీరు వేరొక గిన్నెలో వదలవలయును.
పాద్యం :
శ్లో || పద్మనాభ ప్రియేదేవి పాద్య మేతన్మ యార్పితం,
సంగృహాణ శుభే శ్యామే వరదే లోక పావని ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః పాదౌ: పాద్యం సమర్పయామి.
దేవుడు కాళ్లు కడుగు కొనుటకు నీరు ఇస్తున్నామని మనసున అనుకుంటూ పువ్వుతో పంచపాత్రలోని నీరు అదే గిన్నెలో ఉద్దరిణెతో వదలవలెను.
ఆచమనీయం:
శ్లో || ఏలాలవంగ కర్పూర చందనాద్యైస్సువాసితం,
పానీయంచ మయానీతం సమ్యగా చమనీయకమ్||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆచమనీయం సమర్పయామి.
అంటూ దేవుని ముఖము కడుగు కొనుటకై నీళ్ళిస్తున్నామని మనమున తలుస్తూ పైన చెప్పిన పాత్రలో ఉద్దరిణెతొ ఒక మారు నీరు వదలవలెను.
సూచన:
అర్ఘ్యం, పాద్యం, ఆచమనం మొదలగు వాటికి ఉద్దరిణెతో నీరు వేరొక పాత్ర లో వదలవలెను. అరివేణం (పంచ పాత్రకు క్రింద నంచు పల్లెము) లో వదలరాదు.
మధుపర్కం :
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః మధుపర్కం సమర్పయామి.
అని స్వామివారికి స్నానం చేయుటకు వస్త్ర మిచ్చుచున్నామని తలుస్తూ , ఈ మధుపర్కం ను ఆయన ప్రతిమకు అద్దవలెను (ప్రత్తిని పెద్ద బొట్టు బిళ్ళ సైజులో గుండ్రముగా చేసి నీటిలో తడిపి ఆ పైన రెండు వైపులా పసుపులో అద్ది ఉంచుకొన్న దాన్ని మధుపర్కం అంటారు )
పంచామృత స్నానం :
శ్లో || క్షీరాజ్యేక్షుర సై: పుణ్యైర్ద ధ్యాచ మధునాతధా,
పంచామృతైస్స్నాపయిష్యే తులస్యైతే నమోనమః
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః పంచామృత స్నానం: సమర్పయామి.
అని స్నానమునకు పంచామృతములతో కూడిన నీరు ఇచ్చునట్లు భావించి ఆవునెయ్యి ,ఆవుపాలు, ఆవుపెరుగు, తేనె, పంచదార కలిపిన పంచామృతమును స్వామిపై ఉద్దరిణెతో చల్లవలెను.
శుద్దోదక స్నానం :
శ్లో || సుశీ తలంసుప్రసన్నం సర్వౌషధ సమన్వితం,
మాయాహ్నత జలందేవి స్నానం కురుహరి ప్రియే||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః శుద్దోదక స్నానం సమర్పయామి . పంచపాత్రలోని శుద్ధ నీటిని పువ్వుతో దేవునిపై చల్లవలెను .
వస్త్ర యుగ్మం :
శ్లో || పీత వస్త్రయుగం దేవి సర్వాభీష్ట ప్రదాయిని,
సర్వలక్షణ సంపన్నే శుభతే ప్రదదామ్యహం ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః వస్త్ర యుగ్మం సమర్పయామి (యుగ్మమనగా రెండు ) అనుచు వస్త్రమును (ప్రత్తిని పెద్ద బొట్టు బిళ్ళ సైజులో గుండ్రముగా చేసి నీటిలో తడిపి ఆపైన రెండు వైపులా కుంకుమలో అద్దినచో అది వస్త్రమగును ఇటువంటివి రెండు చేసుకొనవలెను ) స్వామివారి ప్రతిమకు అద్దవలెను.
యజ్ఞోపవీతం :
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఉపవీతం సమర్పయామి
అనగా జందెమును ఇవ్వవలెను ఇదియును ప్రత్తితో చేయవచ్చును .ప్రత్తిని తీసుకుని పసుపు చేత్తో బొటన వ్రేలు, మధ్య వ్రేలితో మధ్య మధ్య నలుపుతూ పొడవుగా చేసి ,కుంకుమ అద్దవలెను. దీనిని పురుష దేవతా పూజకు మాత్రమే సమర్పించవలెను.
గంధం :
శ్లో || చందనాగరు కర్పూర మృగనాభి సమన్వితం,
గంధం గృహాణదేవేశి దేవ దేవాంగ భూషణే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః గంధాన్ సమర్పయామి.
ముందుగా తీసి పెట్టుకున్న గంధమును కుడిచేతి ఉంగరం వ్రేలుతో స్వామివారి ప్రతిమపై చల్లవలెను.
ఆభరణం :
శ్లో || స్వభావ సుందరాంగాయ నానా శక్త్యా శ్రయాయతే |
భూషణాని విచిత్రాణి కల్పయా మ్యమరార్చిత ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆభరణాన్ సమర్పయామి అని స్వామికి మనము చేయించిన ఆభరణములను అలంకరించవలెను లేనిచో అలంకరణార్ధం అక్షతాన్ సమర్పయామి అని అక్షతలు స్వామిపై వేసి ఆభరణాన్ సమర్పయామి అని నమస్కరించవలెను.
అక్షతలు:
శ్లో || శాలీయా చంద్ర వర్ణాంశ్చ హరి ద్రామిశ్రి తాశుభా
అక్షతాంశ్చాయేత్తుభ్యం గృహాణ శ్రీహరి ప్రియే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః అక్ష తాన్ సమర్పయామి.
( అక్షతలకు కొద్ది బియ్యమును తడిపి పసుపువేసి కలుపవలెను) అక్షతలు తీసుకొని స్వామివారి ప్రతిమ పై చల్లవలెను.
పుష్ప సమర్పణ :
శ్లో || అక్షతాన్ - మయాదత్త మిదం పుష్పం తులసీ దళ సంయుతం,
మూల్యం గృహాణ దేవే శివరిదే విష్ణువల్లభే ||
శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు నమః పుష్పాణి సమర్పయామి.స్వామివారికి పువ్వులతో అలంకారము చేయవలెను. పువ్వులను స్వామి పై వేసి నమస్కరించవలెను.
పిదప అధాంగ పూజను చేయవలెను. ఈ క్రింది నామాలను చదువుచు పుష్పములతో గాని, పసుపు కుంకుమలతో గాని స్వామిని పూజించవలెను.
అధాంగ పూజ
తులస్యై నమః పాదౌ పూజయామి
విష్ణుప్రియాయై నమః గులౌఫా పూజయామి
రంభోర్యై నమః ఊరూ పూజయామి
క్షీరాబ్ది తనయాయై నమః కటిం పూజయామి
సకల సుర పూజ్యాయై నమః నాభిం పూజయామి
ఇందిరాయై నమః ఉదరం పూజయామి
బృందావన వాసిన్యై నమః పూజయామి
మహా లక్ష్మ్యై నమః స్తనౌ పూజయామి
సుభుజాయై నమః భుజౌ పూజయామి
పద్మ హస్తాయై నమః హస్తౌ పూజయామి
సుముభాయై నమః ముఖం పూజయామి
రమాయై నమః లలాటం పూజయామి
ఇందు సోదర్యై నమః శిరః పూజయామి
శ్రీ తులస్యై నమః సర్వాణ్యంగాని పూజయామి
తరువాత అష్టోత్తర శతనామావళి పూజ. దీనియందు 108 మంత్ర ములుండును. ఈ మంత్రం ములును చదువుచు పుష్పములతో గాని, పసుపు కుంకుమలతో గాని స్వామిని పూజించవలెను.
పిదప అగరు వత్తిని వెలిగించి
ధూపం :
శ్లో || విష్ణు పూజాంకృత్వా శ్రీమహావిష్ణుపుష్పైరర్చ యేత్,
చందనాగరు కర్పూర ఘ్రత గుగ్గుల సంయుతం,
గృహాణ ధూపం తులసీ వందేహం భక్త వత్సలే ధూపమాఘ్రాపయామి.
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ధూప మాఘ్రాపయామి.
ధూపం సమర్పయామి. అంటూ ఎడమ చేత్తో గంట వాయిస్తూ కుడి చేత్తో అగరుబత్తిని తిప్పుతూ పొగను స్వామికి చూపవలెను.
దీపం :
శ్లో || ఘ్రత వర్తి ఘదీప్తంతా మయార్చిత మిదం శుభే
గృహాణ మంగళం దీపం సర్యైశ్వర్య ప్రదాయినీ || దీపం దర్శయామి.
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః సాక్షాత్ దీపం దర్శయామి
అని మొదట్లో చెప్పిన విధంగా దీపారాధనలో వున్న అదనపు వత్తులతో ఒక దానిని తీసుకొని హారతి వెలిగించే దాంట్లో వేసి వెలిగించి గంట మ్రోగిస్తూ ఆ దీపం స్వామికి చూపుతూ పై శ్లోకమును చదవవలెను.
నైవేద్యం :
శ్లో || క్షీరంచగుడ సంయుక్తం సర్పిపాయుత మాదరాత్
మయానివేదితం భుంక్ష్వం తంచ భక్ష్య సమన్వితం ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నైవేద్యం సమర్పయామి
అని ఒక బెల్లం ముక్క, పళ్ళు, కొబ్బరి కాయ మొదలగునవి ఒక పల్లెములోనికి తీసుకొని స్వామివద్ద నుంచి దాని పై పువ్వుతో నీళ్లు చల్లుతూ ఎడమ చేత్తో గంటవాయిస్తూ ' ఓం భూర్భువస్సువః ఓం తత్ స వితుర్వరేణ్యం భర్గో దేవస్య ధీమహి, ధీయో యోనః ప్రచోదయాత్, సత్యం త్వర్తేన పరి షించామి,( ఋతంత్వా సత్యేత పరి షించామి అని రాత్రి చెప్పవలెను) అమృత మస్తు అమృతో పస్త రణమసి, ఓం ప్రాణాయ స్వాహా, మధ్యే మధ్యేపానీయం సమర్పయామి అంటూ ఆరు మార్లు చేతితో (చేతిలోని ఉద్దరిణెతో) స్వామికి నివేదనం చుపించాలి. పిదప ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః నైవేద్యానంతరం ' హస్తౌ ప్రక్షాళ యామి' అని ఉద్దరిణెతో పంచ పాత్రలోని నీరు ముందు చెప్పిన అర్ఘ్యపాత్ర ( పంచ పాత్ర కాకుండా విడిగా చెంబులో పెట్టుకొనే నీళ్ల పాత్ర ) లో వదలాలి. తరువాత ' పాదౌప్రక్షాళ
యామి' అని మరో సారి నీరు అర్ఘ్య పాత్రలో ఉద్దరిణెతో వదలాలి. పునః శుద్దాచ మనీయం సమర్పయామి అని ఇంకొక పర్యాయం నీరు వదలాలి తదనంతరం
తాంబూలం :
శ్లో || పూగీ ఫలైశ్చ కర్పూరైర్నాగ వల్లీ దళైర్యుతం,
తాంబూలం గృహ్యతాందేవి వరదే భవ శోభనే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః తాంబూలం సమర్పయామి
అని చెబుతూ తాంబూలమును ( మూడు తమలపాకులు, రెండు పోక చెక్కలు, అరటి పండు వేసి) స్వామి వద్ద ఉంచాలి. తాంబూలం వేసుకున్నాక నోరు కడుక్కొనుటకు నీరు ఇస్తున్నామని తలుస్తూ, ' తాంబూల చరవణానంతరం శుద్ద ఆచమనీయం సమర్పయామి ' అంటూ ఉద్దరిణెతో నీరు అర్ఘ్యపాత్రలో వదలాలి.పిమ్మట కర్పూరం వెలిగించి
నీరాజనం :
శ్లో || పద్మనాభం ప్రియేనిత్యం పద్మ సంభవ పూజితే
పద్మపత్ర విశాలాక్షి వరదాభవమేసదా ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమ: కర్పూర నీరాజనం సమర్పయామి
అని కర్పూర బిళ్ళలు హారతి కుందిలో వేసి ముందుగా దీపారాధనకు వెలిగించిన దీపంతో వెలిగించి, మూడుమార్లు త్రిప్పుచూ, చిన్నగా ఘంట వాయించవలెను. అనంతరం మళ్లీ పువ్వుతో నీరు హారతి కుంది చివర వదులుతూ ' కర్పూర నీరాజనానంతరం శుద్దాచ మనీయం సమర్పయామి ' అని చెప్పి నీరాజనం స్వామివారికి చూపించి తరువాత ఇంటిలోని వారందరూ హారతిని కళ్ళకు అద్దుకోవాలి. తరువాత అక్షతలు, పువ్వులు, చిల్లర డబ్బులు చేతితో పట్టుకొని
మంత్ర పుష్పం :
శ్లో || వ్రత పూర్తిం మహాకీర్తిం దివ్య స్పూర్తిం హరిప్రియే
ప్రాప్త కామ ఇదం దేవి సౌవర్ణం పుష్ప మర్చయే ||
సువర్ణ పుష్పం సమర్పయామి.
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమ: యధాశక్తి మంత్ర పుష్పం సమర్పయామి అని చెప్పుకొని అక్షతలు, పువ్వులు, చిల్లర స్వామివద్ద ఉంచవలెను. పిమ్మట ఈ దిగువ మంత్రం జపిస్తూ మూడుసార్లు ప్రదక్షిణలు చేయాలి.
ప్రదక్షిణం:
శ్లో || ప్రదక్షిణం కరిష్యామి సతతం మోదక ప్రియ,
నమస్తే విఘ్న రాజాయ నమేస్తే విఘ్న నాశన ||
శ్లో || ప్రమధ గణ దేవేశ ప్రసిద్దే గణనాయక,
ప్రదక్షిణం కరోమిత్వా మీశ పుత్ర నమోస్తుతే ||
శ్లో || యానికానిచ పాపాని జన్మాంతర కృతానిచ
తానితాని ప్రణస్యంతి ప్రదక్షిణ పదే పదే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆత్మ ప్రదక్షిణ చేసి ( అనగా తమలో తాము చుట్టూ తిరిగి ) పిమ్మట సాష్టాంగ నమస్కారం చేసి ( మగ వారు పూర్తిగా పడుకుని తలను నేలకు ఆన్చి, ఆడువారు మోకాళ్ల పై పడుకుని కుడికాలు ఎడమకాలు పై వేసి ) తరువాత స్వామి పై చేతిలో నున్న అక్షతలు, పువ్వులు చల్లి మరల తమ స్థానమున ఆసినులై నమస్కరించుచూ
పునః పూజ :
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః పునః పుజాంచ కరిష్యే
అని చెప్పుకొని, పంచపాత్ర లోని నీటిని చేతితో తాకి, అక్షతలు స్వామి పై చల్లుతూ ఈక్రింది మంత్రములు చదువుకొనవలెను.
విశేషో పచారములు:
ఛత్రం ఆచ్చాదయామి, చామరం వీజయామి, నృత్యం దర్శయామి, నృత్యం దర్శయామి, గీతం శ్రావ యామి, వాద్యం ఘోషయామి, సమస్త రాజో పచార, భక్త్యోపచార పూజాం సమర్పయామి అనుకొని, నమస్కరిస్తూ ఈక్రింది శ్లోకమును చదువుకొనవలెను.
పూజాఫల సమర్పణమ్:
శ్లో || యస్యస్మృత్యాచ నామోక్త్యా తపం పూజా క్రియాది షు
యాన సంపూరతాంయాతి సద్యో వందే తమచ్యుతమ్
మంత్ర హీనం క్రియాహీనం భక్తి హీనం మహేశ్వర
యత్పూజితం మయాదేవ పరిపూర్ణం తదస్తుతే ||
అనయాధ్యానావాహనాది షోడశో పచార పూజయాచ భగవాన్ సర్వాత్మకః శ్రీరామ సుప్రీతస్సు ప్రసన్నో వరదో భవతు.
ఏతత్ఫలం శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు: అర్పణమస్తు అంటూ అక్షతలు నీటితో పాటు అరవేణంలో వదలవలెను. పిమ్మట 'శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు ప్రసాదం శిరసాగృహ్నామి' అనుకొని స్వామివద్ద అక్షతలు తీసుకొని తమ తమ తలలపై వేసుకొనవలెను.ఆ పిదప పసుపు గణపతి ఉన్న పళ్ళెము నొకసారి పైకి ఎత్తి తిరిగి క్రింద ఉంచి పళ్ళెములో ఉన్న పసుపు గణపతిని తీసి దేవుని పీటముపై నుంచవలెను. దీనిని ఉద్వాసన చెప్పటం అంటారు.
ఓం శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు నమః యధాస్థానం ప్రవేశయామి.
శోభనార్ధం పునరాగమనాయచ అని ఉద్వాసన పలుకుతారు.
పూజా విధానం సంపూర్ణం.
తీర్ధ ప్రాశ నమ్ :
శ్లో || అకాల మృత్యుహరణం సర్వ వ్యాధి నివారణమ్ |
సమస్త పాపక్ష యకరం శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు పాదో దకం పావనం శుభమ్ ||
అని తీర్ధమును చేతిలో వేసుకొని మూడుమార్లు నోటి లోనికి తీసుకొనవలెను.
వ్రత కధా ప్రారంభము :
సూతుడు శౌనకాది మహర్షులను చూచి ఇలా అనెను. ఓ మునివర్యులారా! ఒక ఉత్తమమైన వ్రతమును గూర్చి చెప్పెదను వినుము. అని ఇలా చెప్పటం మొదలు పెట్టెను.
శ్రీ కృష్ణుడు ఒకసారి తన భార్యను ఐన సత్యభామతో కూడ వనములో విహరించుటకు (తిరుగుటకు) బృందావనమునకు పోయెను. అపుడు నారద మహాముని శ్రీకృష్ణుని దర్శించుటకు (చూచుటకు) బృందావనముకు వచ్చెను. వెంటనే శ్రీకృష్ణుడు నారదునికి అర్ఘ్య, పాద్య, ఆసనములచే యధావిధిగా పూజించి ఇట్లు పలికెను.
ఓ మునీంద్రా! మీరు క్షేమమా మీరు సకల లోకములు తిరుగు చుండువారు. సర్వము తెలుసుకొనువారు కావున లోకమున ఏదైనా విశేషము ఉన్నచో మాకు తెలుపవలెను. అనగా విని నారదుడు ఇలా పలికెను. ఓ యశోదనందనా! నేను ఇపుడే బ్రహ్మలోకము నుండి వచ్చు చున్నాను. బ్రహ్మతన భార్యయగు స్వతిదేవికి ఒక ఉత్తమమైన వ్రతమును గూర్చి చెప్పెను. ఆ వ్రతము చెప్పెదను వినుము. ఆ వ్రతము ఆశ్వయు శుక్ల పక్షేకాదశి రోజున ఉపవాసము (అంటే రోజంతా భోజనం చేయకుండా) ఉండి మంచి మనసు కలవారై తులసీ సహిత శ్రీమహా విష్ణువు పూజించ వలయును. మరియు పంచ పద్మములు (అనగా ఐదు ముగ్గులు వేసి, ఐదు తామర పూవులను పెట్టి, ఐదు దీపములు పెట్టి, గంధం పుష్ప ధూప దీపాదులను ఐదు విధములైన నైవేద్య తాంబూలమును ఇచ్చి, ప్రదక్షిణ నమస్కారములను చేయవలెను.
ఇట్లు ఆశ్వయుజ శుద్దే కాదశి మొదలుకొని నెలరోజుల వరకు పూజచేయుచూవచ్చి, కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాడు (ఉపవాసము అంటే రోజంతా భోజనం చేయకుండా ఉండుట) ఇలా ఉపవాసము ఉండి, ఇంతకు ముందు చెప్పిన విధముగా తులసిని పూజించవలెను. తులసీ సహిత విష్ణువును పూజించవలెను. రాత్రంతా జాగారము (అనగా నిదుర మేల్కొని ఉండుట) తరువాత 'ద్వాదశి' రోజున ఉదయముననే స్నానము చేసి, శుభ్రమైన వస్త్రములు ధరించి ఒక మానిక (అనగా ఒకకిలో) బియ్యపుపిండితో మూడు పిష్టకములు చేసి, ఒకటి ' తులసీ 'కి నైవేద్యం చేసి,
బ్రాహ్మణునకు ఒకటి ఇచ్చి, మిగిలిన ఒక ముద్దను, రోటియందు ( అంటే చెట్నీ చేసుకొనుటకు రాయితో చేసిన దానిని రోలు అందరు) వేసి, అందులో పాలుపోసి, చెరకు గడలు కొద్దిగా వేసి దంచవలయును. ఇలా దంచిన ఆ క్షీర బిందువులు (అనగా పాల చుక్కలు) ఎన్ని దంచుతున్న వారి శరీరమున పడుతున్నవో అన్ని సంవత్సరములు స్వర్గలోకమునందు ఉండెదరు అని చెప్పగా విని శ్రీకృష్ణ మూర్తి ఇట్లు పలికెను. ఓ నారదమునీ! ఆ వ్రతము ఎవ్వరు చేసి, ఏమి ఫలము పొందిరి అనగా విని నారదుడు ఇలా చెప్పెను.
ఓ దేవీ నందనా! పూర్వము ఉత్తర దేశ మందు వేద శాస్త్రములను ఎరిగిన వాడగు దేవ దత్తుడు అను ఒక బ్రాహ్మణుడు కలడు. తనకు సంతానము లేక పోవుటచే, త్రైలోక్య పావనుడైన విష్ణుమూర్తిని గూర్చి తపస్సు చేయుటకు ఒక మహా అరణ్యమున (అడవి)కి పోయి ఒక గుంట వద్ద కూర్చుండి, మహా ఘోరమైన తపస్సు చేసెను. తరువాత విష్ణుమూర్తి వృద్ద బ్రాహ్మణరూపంలో (అనగా ఒక ముసలి బ్రాహ్మణ వేషం వేసుకొని) అతనికి ప్రత్యక్షమయ్యెను. ఓ బ్రాహ్మణులలో ఉత్తమమైన వాడా నీవు ఎందుకు ఇలాంటి ఘోరమైన తపస్సు చేస్తున్నావు. అని అడుగగా ఆ 'బ్రాహ్మణుడు' శ్రీమన్నారాయమూర్తికి ప్రదక్షిణ నమస్కారము చేసి, ఓ శ్రీ మహావిష్ణు! మీ పాదములు (అనగా కాళ్లు) దర్శించుట (అనగా చూచుట) చేత నా జన్మము సఫలమైనది. నేను కృతార్ధుడను ఐతిని (అనగా ధన్యుడ నైతిని) అని అనేక విధములు స్త్రోత్రము చేసి నిలిచి వున్న బ్రాహ్మణుని చూచి, ఓ బ్రాహ్మ బ్రాహ్మణోత్తమా! నీకు కావలసిన 'వరం' కోరుకోమని అనగా ఆ దేవదత్తుడు ఇలా అనెను. ఓ వాసుదేవా! " '' అపుత్ర స్యగ తిర్నాస్తి " అని ధర్మశాస్త్రములు చెప్పుచున్న విగదా! పుత్రులు లేనివారికి (అనగా కొడుకులు లేని వారికి) గతి లేదు కదా! కావున నాకు పుత్రుడు కలుగునట్లు అనుగ్ర హింపుము. అని ప్రార్దింపగా శ్రీమహా విష్ణువు ఇలా పలికెను.
ఓ బ్రాహ్మణుడా! ' ఆయువు ' లేని కుమారుని ఐననూ, విధవ ఐన కూతురును ఐననూ ఇచ్చెదను. ఈ ఇద్దరిలో నీకు ఎవరు ఇష్టమో చెప్పుము అనగా అతడు ఇంటికి పోయి భార్యను అడిగి తెలుసుకొని వచ్చి, చెప్పెదను అని చెప్పి అతడు ఇంటికి వెళ్లి భార్యను అడిగి తెలుసుకొనక, ఆలోచింపక ' విధవ ' అగు కూతురు కలుగునట్లు కోరుకొమనిన ఆబ్రాహ్మణుడు మరల 'గంట' దగ్గరకు వచ్చి కమలనాధుడైన శ్రీ హరికి నమస్కరించి కుమార్తె కలుగునట్లు వరము ఇమ్మని అడుగగా శ్రీహరి అలాగే అని భర్త్ర విహీన అగు కుమార్తె (అనగా విధవ) కూతురు కలుగుగాక అని ఆశీర్వదించి అంతర్ధానమయ్యెను (వెడలి పోయెను) తరువాత దేవదత్తుడు ఇంటికి వచ్చి సుఖముగా ఉండెను. తరువాత కొన్ని రోజులకు ఆ దేవదత్తుని భార్య గర్భవతి ఐనది పడవ నెల ఒక కుమార్తెను కన్నది. ఆ బాలిక రోజు రోజుకి వృద్ది చెందుచుండెను. వివాహ కాలము వచ్చిన వెంటనే ఆమె తండ్రి ఐన దేవదత్తుడు ఒక చిన్న బ్రాహ్మణునకు ఆమెను ఇచ్చి వివాహము జరిపించెను. ఇట్లు పెళ్ళి జరిగిన రెండు, మూడు నెలలకే ఆమె భర్త చనిపోయెను. తరువాత కొన్నిరోజులలోనే ఆమె తల్లితండ్రులు కూడా చనిపోయిరి. తరువాత విధవ ఐన ఆమె తన తండ్రి ఇంటిలోనే ఉండి ధర్మము చేయక ఇంటికి వచ్చే భిక్షుకులకు (బిచ్చగాళ్ళు) " నాస్తి నారాయణ, నాస్తి నారాయణ " అని చెప్పుచూ ' భిక్షము ' పెట్టక కటినురాలై ఉండెను.
ఇలా ఉండగా ఒక రోజు శ్రీ కృష్ణమూర్తి తన మనస్సున ఇలా అనుకొనెను ఓహొ ఈ విధవ ఇంత దయలేనిదై బ్రాహ్మణ రూపము ధరించి, ఆ విధవ స్త్రీ ఇంటికి వచ్చి భిక్ష పెట్టుమని అడుగగా ఆ నిర్దయురాలు నాస్తి నారాయణ అని చెప్పెను. ఆ బ్రాహ్మణ వేషము ధరించిన వైకుంట ధాముడు ఇట్లు పలికెను.
ఓ అమ్మా! ప్రాతః కాలమునందు (అంటే ఉదయముననే) అతిధి వచ్చిన ఏల అవమానించుచున్నావు అనగా ఆ ' విధవ ' కోపముతో బ్రాహ్మణ వేషము వేసుకొని వచ్చిన జగద్రక్షకు నిభిక్షాపాత్ర పై తాను ఇల్లు అలుకుచున్న పాత గుడ్డ తోటి ఒక కంది గింజ ఉండెను. వెంటనే ఆ నారాయణమూర్తి ఆ కందిగింజను నేలలో పాతి (అనగా మొలచునట్లు చేసి) వైకుంటమునకు పోయెను. తరువాత కొద్ది రోజులకు ఆ కందిగింజ పెద్ద చెట్టుగా ఆకులు, పూలు, కాయలతో నిండి ఉండెను. ' విధవ ' కొన్ని రోజులకు చనిపోయి, పురుగు జన్మెత్తి, ఆ కంది చెట్టుపై ఆకులను తినుచుండెను. ఇలా ఉండగా కొన్నిరోజులకు జగన్నాధుడు అనగా శ్రీమన్నారాయణుడు మహాలక్ష్మితో కూడి పురుగై ఉన్న ' విధ వస్త్రి ' ఉండు స్థలమునకు వచ్చి, ఓ కీటకమా! బాగున్నావా అనిన వెంటనే ఆ పురుగు, ఓ జగదీశ్వరా! నీకు తెలియని విషయము ఏమి ఉన్నది! ఇలా ఆకులను తినుచున్నాను అనగా లక్ష్మీదేవి భర్తఐన శ్రీ విష్ణువును చూచి, ఓ ప్రాణానాధా! ఈమెకు ఈ పురుగు జన్మ వచ్చుటకు కారణము ఏమి అని అడుగగా నారయణమూర్తి ఆ పురుగు విధవ స్త్రీగా ఉన్నది మొదలుకొని, దానికి పురుగు జన్మము కలిగిన వరకు ఉన్న మొత్తము కధను శ్రీమహాలక్ష్మికి చెప్పగా ఆమెవిని, ఈ కీటక జన్మము ఎలా ఈమెకు తొలగును అని లక్ష్మీదేవి మరల అడుగగా ' విష్ణు మూర్తి ' ఇలా చెప్పెను.
ఓ స్త్రీ రత్నమా! కార్తిక శుద్ద ఏకాదశినాడు ఉపవాసము చేసి (అనగా ఆ రోజున భోజనం చేయక ఉండుట) ' తులసి చెట్టు' ఉన్న చోట ఐదు రంగుల ముగ్గులు చేతను, ఐదు పద్మముల చేతను (ఐదు పూవుల చేతను) అలంకరించి, ధూప దీప నైవేద్యముల చేత తులసిని పూజించి, ఆ రాత్రి పురాణము మొ||న మంచి గ్రంధములను (అనగా పుస్తకములను) చదివి, జాగరణ చేసి, శుభ్రమైన వస్త్రములను ధరించి (వేసుకొని) మొదటి రోజులాగానే తులసికి పూజ చేసి, భియ్యపు పిండితో మూడు ముద్దలు చేసి. ఒకటి తులసికి నైవేద్యము పెట్టి, ఒకటి బ్రాహ్మణునికి ఇచ్చి, మిగిలిన ఒకటి రోటిలో వేసి, పాలుపోసి ముత్తైదువులతో కూడి పాటలుపాడుచూ చెరకు గడలచె దంచవలెను. (ఇక్కడ రోలు అనగా పచ్చడి చేసుకునేందుకు వీలుగా రాయితో చేసినది) తరువాత బ్రాహ్మణులను, ముత్తైదువులను, పూజించి, దక్షిణ తాంబూలము ఇచ్చి పిండి వంటలు, పాయసముతో కూడిన భోజనమును పెట్టి, తాను కూడా భోజనం చేయవలెను. ఇలా ఐదు సంవత్సరములు వ్రతము ఆచరించవలెను. (అనగా చేయవలెను) వ్రతము ముందైననూ, వ్రతము తరువాత ఐననూ ఉద్యాపనము చేయవలెను.
ఉద్యాపన చెప్పెదను వినము లక్ష్మీ నారాయణుల ప్రతిమలను (అనగా బొమ్మలను) తమ శక్తి కొలది (బంగారం, వెండి, రాగి మొ||గు ఏ లోహములతో నైననూ తమ శక్తి కొలది చేయించ వచ్చును) చేయించి శుభ్రమైన స్థలమునందు చక్కగా అలికి ముగ్గులు పెట్టి, అందు ఐదు మానికలు (అనగా ఐదు కిలోలు) తెల్ల బియ్యముపోసి, దానిలో లక్ష్మీ నారాయణుల బొమ్మలను, ఉంచి, ప్రాణ ప్రతిష్ఠాపన మహామంత్రమును ఇలా చదువవలెను.
ఓం అస్యశ్రీ ప్రాణ ప్రతిష్ఠాపన మహామంత్ర స్య బ్రహ్మ విష్ణు మహేశ్వరాఋషయః ఋగ్యజసాసామాధర్వణాని ఛందాంసిప్రాణః శక్తి: పరాదేవతా, హ్రాం బీజం, హ్రీంశక్తి: క్రోంకీలకం శ్రీమన్నారాన ప్రాణ ప్రతిష్టాజపే వినియోగ.
కరన్యాసం :
హ్రాం అంగుష్ఠాభ్యాం నమః
హ్రీం తర్జ నీభ్యాం నమః మధ్య మాభ్యాం నమః
హ్రై అనామికాభ్యాం నమః
హ్రౌo కనిష్టి కాభ్యాం నమః
హ్రః కరతలకర పృష్ఠాభ్యా నమః
అంగన్యాసం :
ఓం హ్రాం హృదయాయ నమః
హ్రీం శిరసే స్వాహా
హ్రూo శిఖాయైవ షట్
హ్రైం కవచాయ హూO
హ్రo నేత్రాత్ర యాయ వౌషట్
హ్రః అస్త్రాయ ఫట్
భూర్భు వస్సు వరోం ఇతి దిగ్భంధః
ఈ విధముగ ప్రాణప్రతిష్ఠ చేసి, బొమ్మలకు వేర్వేరుగా కొత్త వస్త్రములను కట్టి, గంధము పూలు అక్షతల చేత ఇంకా ధూపము దీపము నైవేద్యముల (సేవల) చేత లక్ష్మీ నారాయణులను పూజించి, ఐదు ప్రదక్షిణములు ఐదు నమస్కారములు చేసి, ఆ రాత్రి పురాణము మొ||న మంచి పుస్తకములను చదివి భోజనము చేయక, నిదుర పోకుండా ' జాగరణ ' ఈ విధంగా చేసి, మరునాడు ప్రాతః కాలమును నిద్రలేచి నదియం దైననూ లేక ఇంటియం దైననూ శుభ్రముగా స్నానము చేసి, మరల పూజచేసి, మంచి బ్రాహ్మణునకు లక్ష్మీనారాయణుల బొమ్మలను దానం చేయవలెను. ఇద్దరు ముత్తైదువలను, పదిహేను (15) మంది బ్రాహ్మణులను వస్త్రాలంకార (అనగా వారిని సత్కరించి) తరువాత తాను కూడా బంధువులతో భోజనం చేయవలెను. ఇలా శక్తి కొలది ఈ వ్రతము యొక్క ఉద్యాపనము చేయవలెను. వ్రత ఉద్యాపన చేయనివారు పురుగుగా జన్మింతురు. కావున అన్ని కోర్కెలను నెరవేర్చు వ్రతము ఐన ఈ వ్రతము చేసినచో వారు ఈ లోకములో అన్ని ఐశ్వర్యములు అనుభవించి చివరకు స్వర్గమును చేరుదురు అని శ్రీ మహాలక్ష్మి వ్రతమును గూర్చి చెప్పి అంతర్దానమయ్యెను. (అనగా వెళ్ళిపోయెను)
ఆ విధవ స్త్రీ కూడా మధన ద్వాదశి వ్రతమును చేసి యిహలోకమున ( అంటే ఈలోకములో) అన్ని సుఖములు అనుభవించి, పర మందు అనగా పై లోకములో విష్ణువు యొక్క సన్నిధి చేరుదురు. (దగ్గరకు పోవుదురు) ఈ వ్రతము యొక్క కధను శ్రద్ధ భక్తితో వినువారును, చదువువారును అన్ని పాపముల నుండి విముక్తులై ఉత్తమ పదమును పొందుదురు.
ధ్యానం:
శ్లో || తులస్యమృత జన్మాసి సదాత్మ కేశవ ప్రియే,
కేశవార్చన యోగ్యేమే వరదాభవ సర్వదా ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ధ్యాయామి - ధ్యానం సమర్పయామి
అని తులసీ సహిత విష్ణు మనస్సున ధ్యానించి నమస్కరించవలెను.
ఆవాహనం:
శ్లో || కృష్ణానందాశ్రు సంభూతే వరదే తులసీస్వయం
త్వామద్యావాహయామ్యార్యే కమలాపతివల్లభే
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆవాహయామి. ఆవా హనార్ధం అక్షతాం సమర్పయామి. అనగా మనస్పూర్తిగా దేవుని మన ఇంట్లోకి ఆహ్వానించడం. అట్లు మనస్సున స్మరిస్తూ అక్షతలు దేవుని పై వేయవలెను.
ఆసనం:
శ్లో || అనేకహార సంయుక్తం సువర్ణ మణి సంయుతం
రత్న సింహసనం దివ్యం ప్రీత్యర్ధం ప్రతిగృహ్యతామ్
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః నవరత్న ఖచిత సింహాసనం సమర్పయామి. సింహాసనార్ధం అక్షతాం సమర్పయామి. దేవుడు కూర్చుండుట కై మంచి బంగరుపీట వేసినట్లు అనుకుంటూ అక్షతలు వేయవలెను.
అర్ఘ్యం:
శ్లో || క్షీరోదధ సముత్పన్నే దేవాసుర సు పూజితే,
విష్ణుప్రియే మయాదత్తం గృహాణర్ఘ్యం నమోస్తుతే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః హస్తౌ: అర్ఘ్యం సమర్పయామి.
దేవుడు చేతులు కడుగుకొనుట కై నీళ్ళిస్తున్నామని మనసున తలుస్తూ, ఉద్దరిణితో నీరు వేరొక గిన్నెలో వదలవలయును.
పాద్యం :
శ్లో || పద్మనాభ ప్రియేదేవి పాద్య మేతన్మ యార్పితం,
సంగృహాణ శుభే శ్యామే వరదే లోక పావని ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః పాదౌ: పాద్యం సమర్పయామి.
దేవుడు కాళ్లు కడుగు కొనుటకు నీరు ఇస్తున్నామని మనసున అనుకుంటూ పువ్వుతో పంచపాత్రలోని నీరు అదే గిన్నెలో ఉద్దరిణెతో వదలవలెను.
ఆచమనీయం:
శ్లో || ఏలాలవంగ కర్పూర చందనాద్యైస్సువాసితం,
పానీయంచ మయానీతం సమ్యగా చమనీయకమ్||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆచమనీయం సమర్పయామి.
అంటూ దేవుని ముఖము కడుగు కొనుటకై నీళ్ళిస్తున్నామని మనమున తలుస్తూ పైన చెప్పిన పాత్రలో ఉద్దరిణెతొ ఒక మారు నీరు వదలవలెను.
సూచన:
అర్ఘ్యం, పాద్యం, ఆచమనం మొదలగు వాటికి ఉద్దరిణెతో నీరు వేరొక పాత్ర లో వదలవలెను. అరివేణం (పంచ పాత్రకు క్రింద నంచు పల్లెము) లో వదలరాదు.
మధుపర్కం :
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః మధుపర్కం సమర్పయామి.
అని స్వామివారికి స్నానం చేయుటకు వస్త్ర మిచ్చుచున్నామని తలుస్తూ , ఈ మధుపర్కం ను ఆయన ప్రతిమకు అద్దవలెను (ప్రత్తిని పెద్ద బొట్టు బిళ్ళ సైజులో గుండ్రముగా చేసి నీటిలో తడిపి ఆ పైన రెండు వైపులా పసుపులో అద్ది ఉంచుకొన్న దాన్ని మధుపర్కం అంటారు )
పంచామృత స్నానం :
శ్లో || క్షీరాజ్యేక్షుర సై: పుణ్యైర్ద ధ్యాచ మధునాతధా,
పంచామృతైస్స్నాపయిష్యే తులస్యైతే నమోనమః
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః పంచామృత స్నానం: సమర్పయామి.
అని స్నానమునకు పంచామృతములతో కూడిన నీరు ఇచ్చునట్లు భావించి ఆవునెయ్యి ,ఆవుపాలు, ఆవుపెరుగు, తేనె, పంచదార కలిపిన పంచామృతమును స్వామిపై ఉద్దరిణెతో చల్లవలెను.
శుద్దోదక స్నానం :
శ్లో || సుశీ తలంసుప్రసన్నం సర్వౌషధ సమన్వితం,
మాయాహ్నత జలందేవి స్నానం కురుహరి ప్రియే||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః శుద్దోదక స్నానం సమర్పయామి . పంచపాత్రలోని శుద్ధ నీటిని పువ్వుతో దేవునిపై చల్లవలెను .
వస్త్ర యుగ్మం :
శ్లో || పీత వస్త్రయుగం దేవి సర్వాభీష్ట ప్రదాయిని,
సర్వలక్షణ సంపన్నే శుభతే ప్రదదామ్యహం ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః వస్త్ర యుగ్మం సమర్పయామి (యుగ్మమనగా రెండు ) అనుచు వస్త్రమును (ప్రత్తిని పెద్ద బొట్టు బిళ్ళ సైజులో గుండ్రముగా చేసి నీటిలో తడిపి ఆపైన రెండు వైపులా కుంకుమలో అద్దినచో అది వస్త్రమగును ఇటువంటివి రెండు చేసుకొనవలెను ) స్వామివారి ప్రతిమకు అద్దవలెను.
యజ్ఞోపవీతం :
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఉపవీతం సమర్పయామి
అనగా జందెమును ఇవ్వవలెను ఇదియును ప్రత్తితో చేయవచ్చును .ప్రత్తిని తీసుకుని పసుపు చేత్తో బొటన వ్రేలు, మధ్య వ్రేలితో మధ్య మధ్య నలుపుతూ పొడవుగా చేసి ,కుంకుమ అద్దవలెను. దీనిని పురుష దేవతా పూజకు మాత్రమే సమర్పించవలెను.
గంధం :
శ్లో || చందనాగరు కర్పూర మృగనాభి సమన్వితం,
గంధం గృహాణదేవేశి దేవ దేవాంగ భూషణే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః గంధాన్ సమర్పయామి.
ముందుగా తీసి పెట్టుకున్న గంధమును కుడిచేతి ఉంగరం వ్రేలుతో స్వామివారి ప్రతిమపై చల్లవలెను.
ఆభరణం :
శ్లో || స్వభావ సుందరాంగాయ నానా శక్త్యా శ్రయాయతే |
భూషణాని విచిత్రాణి కల్పయా మ్యమరార్చిత ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆభరణాన్ సమర్పయామి అని స్వామికి మనము చేయించిన ఆభరణములను అలంకరించవలెను లేనిచో అలంకరణార్ధం అక్షతాన్ సమర్పయామి అని అక్షతలు స్వామిపై వేసి ఆభరణాన్ సమర్పయామి అని నమస్కరించవలెను.
అక్షతలు:
శ్లో || శాలీయా చంద్ర వర్ణాంశ్చ హరి ద్రామిశ్రి తాశుభా
అక్షతాంశ్చాయేత్తుభ్యం గృహాణ శ్రీహరి ప్రియే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః అక్ష తాన్ సమర్పయామి.
( అక్షతలకు కొద్ది బియ్యమును తడిపి పసుపువేసి కలుపవలెను) అక్షతలు తీసుకొని స్వామివారి ప్రతిమ పై చల్లవలెను.
పుష్ప సమర్పణ :
శ్లో || అక్షతాన్ - మయాదత్త మిదం పుష్పం తులసీ దళ సంయుతం,
మూల్యం గృహాణ దేవే శివరిదే విష్ణువల్లభే ||
శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు నమః పుష్పాణి సమర్పయామి.స్వామివారికి పువ్వులతో అలంకారము చేయవలెను. పువ్వులను స్వామి పై వేసి నమస్కరించవలెను.
పిదప అధాంగ పూజను చేయవలెను. ఈ క్రింది నామాలను చదువుచు పుష్పములతో గాని, పసుపు కుంకుమలతో గాని స్వామిని పూజించవలెను.
అధాంగ పూజ
తులస్యై నమః పాదౌ పూజయామి
విష్ణుప్రియాయై నమః గులౌఫా పూజయామి
రంభోర్యై నమః ఊరూ పూజయామి
క్షీరాబ్ది తనయాయై నమః కటిం పూజయామి
సకల సుర పూజ్యాయై నమః నాభిం పూజయామి
ఇందిరాయై నమః ఉదరం పూజయామి
బృందావన వాసిన్యై నమః పూజయామి
మహా లక్ష్మ్యై నమః స్తనౌ పూజయామి
సుభుజాయై నమః భుజౌ పూజయామి
పద్మ హస్తాయై నమః హస్తౌ పూజయామి
సుముభాయై నమః ముఖం పూజయామి
రమాయై నమః లలాటం పూజయామి
ఇందు సోదర్యై నమః శిరః పూజయామి
శ్రీ తులస్యై నమః సర్వాణ్యంగాని పూజయామి
తరువాత అష్టోత్తర శతనామావళి పూజ. దీనియందు 108 మంత్ర ములుండును. ఈ మంత్రం ములును చదువుచు పుష్పములతో గాని, పసుపు కుంకుమలతో గాని స్వామిని పూజించవలెను.
పిదప అగరు వత్తిని వెలిగించి
ధూపం :
శ్లో || విష్ణు పూజాంకృత్వా శ్రీమహావిష్ణుపుష్పైరర్చ యేత్,
చందనాగరు కర్పూర ఘ్రత గుగ్గుల సంయుతం,
గృహాణ ధూపం తులసీ వందేహం భక్త వత్సలే ధూపమాఘ్రాపయామి.
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ధూప మాఘ్రాపయామి.
ధూపం సమర్పయామి. అంటూ ఎడమ చేత్తో గంట వాయిస్తూ కుడి చేత్తో అగరుబత్తిని తిప్పుతూ పొగను స్వామికి చూపవలెను.
దీపం :
శ్లో || ఘ్రత వర్తి ఘదీప్తంతా మయార్చిత మిదం శుభే
గృహాణ మంగళం దీపం సర్యైశ్వర్య ప్రదాయినీ || దీపం దర్శయామి.
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః సాక్షాత్ దీపం దర్శయామి
అని మొదట్లో చెప్పిన విధంగా దీపారాధనలో వున్న అదనపు వత్తులతో ఒక దానిని తీసుకొని హారతి వెలిగించే దాంట్లో వేసి వెలిగించి గంట మ్రోగిస్తూ ఆ దీపం స్వామికి చూపుతూ పై శ్లోకమును చదవవలెను.
నైవేద్యం :
శ్లో || క్షీరంచగుడ సంయుక్తం సర్పిపాయుత మాదరాత్
మయానివేదితం భుంక్ష్వం తంచ భక్ష్య సమన్వితం ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నైవేద్యం సమర్పయామి
అని ఒక బెల్లం ముక్క, పళ్ళు, కొబ్బరి కాయ మొదలగునవి ఒక పల్లెములోనికి తీసుకొని స్వామివద్ద నుంచి దాని పై పువ్వుతో నీళ్లు చల్లుతూ ఎడమ చేత్తో గంటవాయిస్తూ ' ఓం భూర్భువస్సువః ఓం తత్ స వితుర్వరేణ్యం భర్గో దేవస్య ధీమహి, ధీయో యోనః ప్రచోదయాత్, సత్యం త్వర్తేన పరి షించామి,( ఋతంత్వా సత్యేత పరి షించామి అని రాత్రి చెప్పవలెను) అమృత మస్తు అమృతో పస్త రణమసి, ఓం ప్రాణాయ స్వాహా, మధ్యే మధ్యేపానీయం సమర్పయామి అంటూ ఆరు మార్లు చేతితో (చేతిలోని ఉద్దరిణెతో) స్వామికి నివేదనం చుపించాలి. పిదప ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః నైవేద్యానంతరం ' హస్తౌ ప్రక్షాళ యామి' అని ఉద్దరిణెతో పంచ పాత్రలోని నీరు ముందు చెప్పిన అర్ఘ్యపాత్ర ( పంచ పాత్ర కాకుండా విడిగా చెంబులో పెట్టుకొనే నీళ్ల పాత్ర ) లో వదలాలి. తరువాత ' పాదౌప్రక్షాళ
యామి' అని మరో సారి నీరు అర్ఘ్య పాత్రలో ఉద్దరిణెతో వదలాలి. పునః శుద్దాచ మనీయం సమర్పయామి అని ఇంకొక పర్యాయం నీరు వదలాలి తదనంతరం
తాంబూలం :
శ్లో || పూగీ ఫలైశ్చ కర్పూరైర్నాగ వల్లీ దళైర్యుతం,
తాంబూలం గృహ్యతాందేవి వరదే భవ శోభనే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః తాంబూలం సమర్పయామి
అని చెబుతూ తాంబూలమును ( మూడు తమలపాకులు, రెండు పోక చెక్కలు, అరటి పండు వేసి) స్వామి వద్ద ఉంచాలి. తాంబూలం వేసుకున్నాక నోరు కడుక్కొనుటకు నీరు ఇస్తున్నామని తలుస్తూ, ' తాంబూల చరవణానంతరం శుద్ద ఆచమనీయం సమర్పయామి ' అంటూ ఉద్దరిణెతో నీరు అర్ఘ్యపాత్రలో వదలాలి.పిమ్మట కర్పూరం వెలిగించి
నీరాజనం :
శ్లో || పద్మనాభం ప్రియేనిత్యం పద్మ సంభవ పూజితే
పద్మపత్ర విశాలాక్షి వరదాభవమేసదా ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమ: కర్పూర నీరాజనం సమర్పయామి
అని కర్పూర బిళ్ళలు హారతి కుందిలో వేసి ముందుగా దీపారాధనకు వెలిగించిన దీపంతో వెలిగించి, మూడుమార్లు త్రిప్పుచూ, చిన్నగా ఘంట వాయించవలెను. అనంతరం మళ్లీ పువ్వుతో నీరు హారతి కుంది చివర వదులుతూ ' కర్పూర నీరాజనానంతరం శుద్దాచ మనీయం సమర్పయామి ' అని చెప్పి నీరాజనం స్వామివారికి చూపించి తరువాత ఇంటిలోని వారందరూ హారతిని కళ్ళకు అద్దుకోవాలి. తరువాత అక్షతలు, పువ్వులు, చిల్లర డబ్బులు చేతితో పట్టుకొని
మంత్ర పుష్పం :
శ్లో || వ్రత పూర్తిం మహాకీర్తిం దివ్య స్పూర్తిం హరిప్రియే
ప్రాప్త కామ ఇదం దేవి సౌవర్ణం పుష్ప మర్చయే ||
సువర్ణ పుష్పం సమర్పయామి.
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమ: యధాశక్తి మంత్ర పుష్పం సమర్పయామి అని చెప్పుకొని అక్షతలు, పువ్వులు, చిల్లర స్వామివద్ద ఉంచవలెను. పిమ్మట ఈ దిగువ మంత్రం జపిస్తూ మూడుసార్లు ప్రదక్షిణలు చేయాలి.
ప్రదక్షిణం:
శ్లో || ప్రదక్షిణం కరిష్యామి సతతం మోదక ప్రియ,
నమస్తే విఘ్న రాజాయ నమేస్తే విఘ్న నాశన ||
శ్లో || ప్రమధ గణ దేవేశ ప్రసిద్దే గణనాయక,
ప్రదక్షిణం కరోమిత్వా మీశ పుత్ర నమోస్తుతే ||
శ్లో || యానికానిచ పాపాని జన్మాంతర కృతానిచ
తానితాని ప్రణస్యంతి ప్రదక్షిణ పదే పదే ||
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః ఆత్మ ప్రదక్షిణ చేసి ( అనగా తమలో తాము చుట్టూ తిరిగి ) పిమ్మట సాష్టాంగ నమస్కారం చేసి ( మగ వారు పూర్తిగా పడుకుని తలను నేలకు ఆన్చి, ఆడువారు మోకాళ్ల పై పడుకుని కుడికాలు ఎడమకాలు పై వేసి ) తరువాత స్వామి పై చేతిలో నున్న అక్షతలు, పువ్వులు చల్లి మరల తమ స్థానమున ఆసినులై నమస్కరించుచూ
పునః పూజ :
ఓం తులసీ సహిత విష్ణు నమః పునః పుజాంచ కరిష్యే
అని చెప్పుకొని, పంచపాత్ర లోని నీటిని చేతితో తాకి, అక్షతలు స్వామి పై చల్లుతూ ఈక్రింది మంత్రములు చదువుకొనవలెను.
విశేషో పచారములు:
ఛత్రం ఆచ్చాదయామి, చామరం వీజయామి, నృత్యం దర్శయామి, నృత్యం దర్శయామి, గీతం శ్రావ యామి, వాద్యం ఘోషయామి, సమస్త రాజో పచార, భక్త్యోపచార పూజాం సమర్పయామి అనుకొని, నమస్కరిస్తూ ఈక్రింది శ్లోకమును చదువుకొనవలెను.
పూజాఫల సమర్పణమ్:
శ్లో || యస్యస్మృత్యాచ నామోక్త్యా తపం పూజా క్రియాది షు
యాన సంపూరతాంయాతి సద్యో వందే తమచ్యుతమ్
మంత్ర హీనం క్రియాహీనం భక్తి హీనం మహేశ్వర
యత్పూజితం మయాదేవ పరిపూర్ణం తదస్తుతే ||
అనయాధ్యానావాహనాది షోడశో పచార పూజయాచ భగవాన్ సర్వాత్మకః శ్రీరామ సుప్రీతస్సు ప్రసన్నో వరదో భవతు.
ఏతత్ఫలం శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు: అర్పణమస్తు అంటూ అక్షతలు నీటితో పాటు అరవేణంలో వదలవలెను. పిమ్మట 'శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు ప్రసాదం శిరసాగృహ్నామి' అనుకొని స్వామివద్ద అక్షతలు తీసుకొని తమ తమ తలలపై వేసుకొనవలెను.ఆ పిదప పసుపు గణపతి ఉన్న పళ్ళెము నొకసారి పైకి ఎత్తి తిరిగి క్రింద ఉంచి పళ్ళెములో ఉన్న పసుపు గణపతిని తీసి దేవుని పీటముపై నుంచవలెను. దీనిని ఉద్వాసన చెప్పటం అంటారు.
ఓం శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు నమః యధాస్థానం ప్రవేశయామి.
శోభనార్ధం పునరాగమనాయచ అని ఉద్వాసన పలుకుతారు.
పూజా విధానం సంపూర్ణం.
తీర్ధ ప్రాశ నమ్ :
శ్లో || అకాల మృత్యుహరణం సర్వ వ్యాధి నివారణమ్ |
సమస్త పాపక్ష యకరం శ్రీ తులసీ సహిత విష్ణు పాదో దకం పావనం శుభమ్ ||
అని తీర్ధమును చేతిలో వేసుకొని మూడుమార్లు నోటి లోనికి తీసుకొనవలెను.
వ్రత కధా ప్రారంభము :
సూతుడు శౌనకాది మహర్షులను చూచి ఇలా అనెను. ఓ మునివర్యులారా! ఒక ఉత్తమమైన వ్రతమును గూర్చి చెప్పెదను వినుము. అని ఇలా చెప్పటం మొదలు పెట్టెను.
శ్రీ కృష్ణుడు ఒకసారి తన భార్యను ఐన సత్యభామతో కూడ వనములో విహరించుటకు (తిరుగుటకు) బృందావనమునకు పోయెను. అపుడు నారద మహాముని శ్రీకృష్ణుని దర్శించుటకు (చూచుటకు) బృందావనముకు వచ్చెను. వెంటనే శ్రీకృష్ణుడు నారదునికి అర్ఘ్య, పాద్య, ఆసనములచే యధావిధిగా పూజించి ఇట్లు పలికెను.
ఓ మునీంద్రా! మీరు క్షేమమా మీరు సకల లోకములు తిరుగు చుండువారు. సర్వము తెలుసుకొనువారు కావున లోకమున ఏదైనా విశేషము ఉన్నచో మాకు తెలుపవలెను. అనగా విని నారదుడు ఇలా పలికెను. ఓ యశోదనందనా! నేను ఇపుడే బ్రహ్మలోకము నుండి వచ్చు చున్నాను. బ్రహ్మతన భార్యయగు స్వతిదేవికి ఒక ఉత్తమమైన వ్రతమును గూర్చి చెప్పెను. ఆ వ్రతము చెప్పెదను వినుము. ఆ వ్రతము ఆశ్వయు శుక్ల పక్షేకాదశి రోజున ఉపవాసము (అంటే రోజంతా భోజనం చేయకుండా) ఉండి మంచి మనసు కలవారై తులసీ సహిత శ్రీమహా విష్ణువు పూజించ వలయును. మరియు పంచ పద్మములు (అనగా ఐదు ముగ్గులు వేసి, ఐదు తామర పూవులను పెట్టి, ఐదు దీపములు పెట్టి, గంధం పుష్ప ధూప దీపాదులను ఐదు విధములైన నైవేద్య తాంబూలమును ఇచ్చి, ప్రదక్షిణ నమస్కారములను చేయవలెను.
ఇట్లు ఆశ్వయుజ శుద్దే కాదశి మొదలుకొని నెలరోజుల వరకు పూజచేయుచూవచ్చి, కార్తీక శుద్ధ ఏకాదశి నాడు (ఉపవాసము అంటే రోజంతా భోజనం చేయకుండా ఉండుట) ఇలా ఉపవాసము ఉండి, ఇంతకు ముందు చెప్పిన విధముగా తులసిని పూజించవలెను. తులసీ సహిత విష్ణువును పూజించవలెను. రాత్రంతా జాగారము (అనగా నిదుర మేల్కొని ఉండుట) తరువాత 'ద్వాదశి' రోజున ఉదయముననే స్నానము చేసి, శుభ్రమైన వస్త్రములు ధరించి ఒక మానిక (అనగా ఒకకిలో) బియ్యపుపిండితో మూడు పిష్టకములు చేసి, ఒకటి ' తులసీ 'కి నైవేద్యం చేసి,
బ్రాహ్మణునకు ఒకటి ఇచ్చి, మిగిలిన ఒక ముద్దను, రోటియందు ( అంటే చెట్నీ చేసుకొనుటకు రాయితో చేసిన దానిని రోలు అందరు) వేసి, అందులో పాలుపోసి, చెరకు గడలు కొద్దిగా వేసి దంచవలయును. ఇలా దంచిన ఆ క్షీర బిందువులు (అనగా పాల చుక్కలు) ఎన్ని దంచుతున్న వారి శరీరమున పడుతున్నవో అన్ని సంవత్సరములు స్వర్గలోకమునందు ఉండెదరు అని చెప్పగా విని శ్రీకృష్ణ మూర్తి ఇట్లు పలికెను. ఓ నారదమునీ! ఆ వ్రతము ఎవ్వరు చేసి, ఏమి ఫలము పొందిరి అనగా విని నారదుడు ఇలా చెప్పెను.
ఓ దేవీ నందనా! పూర్వము ఉత్తర దేశ మందు వేద శాస్త్రములను ఎరిగిన వాడగు దేవ దత్తుడు అను ఒక బ్రాహ్మణుడు కలడు. తనకు సంతానము లేక పోవుటచే, త్రైలోక్య పావనుడైన విష్ణుమూర్తిని గూర్చి తపస్సు చేయుటకు ఒక మహా అరణ్యమున (అడవి)కి పోయి ఒక గుంట వద్ద కూర్చుండి, మహా ఘోరమైన తపస్సు చేసెను. తరువాత విష్ణుమూర్తి వృద్ద బ్రాహ్మణరూపంలో (అనగా ఒక ముసలి బ్రాహ్మణ వేషం వేసుకొని) అతనికి ప్రత్యక్షమయ్యెను. ఓ బ్రాహ్మణులలో ఉత్తమమైన వాడా నీవు ఎందుకు ఇలాంటి ఘోరమైన తపస్సు చేస్తున్నావు. అని అడుగగా ఆ 'బ్రాహ్మణుడు' శ్రీమన్నారాయమూర్తికి ప్రదక్షిణ నమస్కారము చేసి, ఓ శ్రీ మహావిష్ణు! మీ పాదములు (అనగా కాళ్లు) దర్శించుట (అనగా చూచుట) చేత నా జన్మము సఫలమైనది. నేను కృతార్ధుడను ఐతిని (అనగా ధన్యుడ నైతిని) అని అనేక విధములు స్త్రోత్రము చేసి నిలిచి వున్న బ్రాహ్మణుని చూచి, ఓ బ్రాహ్మ బ్రాహ్మణోత్తమా! నీకు కావలసిన 'వరం' కోరుకోమని అనగా ఆ దేవదత్తుడు ఇలా అనెను. ఓ వాసుదేవా! " '' అపుత్ర స్యగ తిర్నాస్తి " అని ధర్మశాస్త్రములు చెప్పుచున్న విగదా! పుత్రులు లేనివారికి (అనగా కొడుకులు లేని వారికి) గతి లేదు కదా! కావున నాకు పుత్రుడు కలుగునట్లు అనుగ్ర హింపుము. అని ప్రార్దింపగా శ్రీమహా విష్ణువు ఇలా పలికెను.
ఓ బ్రాహ్మణుడా! ' ఆయువు ' లేని కుమారుని ఐననూ, విధవ ఐన కూతురును ఐననూ ఇచ్చెదను. ఈ ఇద్దరిలో నీకు ఎవరు ఇష్టమో చెప్పుము అనగా అతడు ఇంటికి పోయి భార్యను అడిగి తెలుసుకొని వచ్చి, చెప్పెదను అని చెప్పి అతడు ఇంటికి వెళ్లి భార్యను అడిగి తెలుసుకొనక, ఆలోచింపక ' విధవ ' అగు కూతురు కలుగునట్లు కోరుకొమనిన ఆబ్రాహ్మణుడు మరల 'గంట' దగ్గరకు వచ్చి కమలనాధుడైన శ్రీ హరికి నమస్కరించి కుమార్తె కలుగునట్లు వరము ఇమ్మని అడుగగా శ్రీహరి అలాగే అని భర్త్ర విహీన అగు కుమార్తె (అనగా విధవ) కూతురు కలుగుగాక అని ఆశీర్వదించి అంతర్ధానమయ్యెను (వెడలి పోయెను) తరువాత దేవదత్తుడు ఇంటికి వచ్చి సుఖముగా ఉండెను. తరువాత కొన్ని రోజులకు ఆ దేవదత్తుని భార్య గర్భవతి ఐనది పడవ నెల ఒక కుమార్తెను కన్నది. ఆ బాలిక రోజు రోజుకి వృద్ది చెందుచుండెను. వివాహ కాలము వచ్చిన వెంటనే ఆమె తండ్రి ఐన దేవదత్తుడు ఒక చిన్న బ్రాహ్మణునకు ఆమెను ఇచ్చి వివాహము జరిపించెను. ఇట్లు పెళ్ళి జరిగిన రెండు, మూడు నెలలకే ఆమె భర్త చనిపోయెను. తరువాత కొన్నిరోజులలోనే ఆమె తల్లితండ్రులు కూడా చనిపోయిరి. తరువాత విధవ ఐన ఆమె తన తండ్రి ఇంటిలోనే ఉండి ధర్మము చేయక ఇంటికి వచ్చే భిక్షుకులకు (బిచ్చగాళ్ళు) " నాస్తి నారాయణ, నాస్తి నారాయణ " అని చెప్పుచూ ' భిక్షము ' పెట్టక కటినురాలై ఉండెను.
ఇలా ఉండగా ఒక రోజు శ్రీ కృష్ణమూర్తి తన మనస్సున ఇలా అనుకొనెను ఓహొ ఈ విధవ ఇంత దయలేనిదై బ్రాహ్మణ రూపము ధరించి, ఆ విధవ స్త్రీ ఇంటికి వచ్చి భిక్ష పెట్టుమని అడుగగా ఆ నిర్దయురాలు నాస్తి నారాయణ అని చెప్పెను. ఆ బ్రాహ్మణ వేషము ధరించిన వైకుంట ధాముడు ఇట్లు పలికెను.
ఓ అమ్మా! ప్రాతః కాలమునందు (అంటే ఉదయముననే) అతిధి వచ్చిన ఏల అవమానించుచున్నావు అనగా ఆ ' విధవ ' కోపముతో బ్రాహ్మణ వేషము వేసుకొని వచ్చిన జగద్రక్షకు నిభిక్షాపాత్ర పై తాను ఇల్లు అలుకుచున్న పాత గుడ్డ తోటి ఒక కంది గింజ ఉండెను. వెంటనే ఆ నారాయణమూర్తి ఆ కందిగింజను నేలలో పాతి (అనగా మొలచునట్లు చేసి) వైకుంటమునకు పోయెను. తరువాత కొద్ది రోజులకు ఆ కందిగింజ పెద్ద చెట్టుగా ఆకులు, పూలు, కాయలతో నిండి ఉండెను. ' విధవ ' కొన్ని రోజులకు చనిపోయి, పురుగు జన్మెత్తి, ఆ కంది చెట్టుపై ఆకులను తినుచుండెను. ఇలా ఉండగా కొన్నిరోజులకు జగన్నాధుడు అనగా శ్రీమన్నారాయణుడు మహాలక్ష్మితో కూడి పురుగై ఉన్న ' విధ వస్త్రి ' ఉండు స్థలమునకు వచ్చి, ఓ కీటకమా! బాగున్నావా అనిన వెంటనే ఆ పురుగు, ఓ జగదీశ్వరా! నీకు తెలియని విషయము ఏమి ఉన్నది! ఇలా ఆకులను తినుచున్నాను అనగా లక్ష్మీదేవి భర్తఐన శ్రీ విష్ణువును చూచి, ఓ ప్రాణానాధా! ఈమెకు ఈ పురుగు జన్మ వచ్చుటకు కారణము ఏమి అని అడుగగా నారయణమూర్తి ఆ పురుగు విధవ స్త్రీగా ఉన్నది మొదలుకొని, దానికి పురుగు జన్మము కలిగిన వరకు ఉన్న మొత్తము కధను శ్రీమహాలక్ష్మికి చెప్పగా ఆమెవిని, ఈ కీటక జన్మము ఎలా ఈమెకు తొలగును అని లక్ష్మీదేవి మరల అడుగగా ' విష్ణు మూర్తి ' ఇలా చెప్పెను.
ఓ స్త్రీ రత్నమా! కార్తిక శుద్ద ఏకాదశినాడు ఉపవాసము చేసి (అనగా ఆ రోజున భోజనం చేయక ఉండుట) ' తులసి చెట్టు' ఉన్న చోట ఐదు రంగుల ముగ్గులు చేతను, ఐదు పద్మముల చేతను (ఐదు పూవుల చేతను) అలంకరించి, ధూప దీప నైవేద్యముల చేత తులసిని పూజించి, ఆ రాత్రి పురాణము మొ||న మంచి గ్రంధములను (అనగా పుస్తకములను) చదివి, జాగరణ చేసి, శుభ్రమైన వస్త్రములను ధరించి (వేసుకొని) మొదటి రోజులాగానే తులసికి పూజ చేసి, భియ్యపు పిండితో మూడు ముద్దలు చేసి. ఒకటి తులసికి నైవేద్యము పెట్టి, ఒకటి బ్రాహ్మణునికి ఇచ్చి, మిగిలిన ఒకటి రోటిలో వేసి, పాలుపోసి ముత్తైదువులతో కూడి పాటలుపాడుచూ చెరకు గడలచె దంచవలెను. (ఇక్కడ రోలు అనగా పచ్చడి చేసుకునేందుకు వీలుగా రాయితో చేసినది) తరువాత బ్రాహ్మణులను, ముత్తైదువులను, పూజించి, దక్షిణ తాంబూలము ఇచ్చి పిండి వంటలు, పాయసముతో కూడిన భోజనమును పెట్టి, తాను కూడా భోజనం చేయవలెను. ఇలా ఐదు సంవత్సరములు వ్రతము ఆచరించవలెను. (అనగా చేయవలెను) వ్రతము ముందైననూ, వ్రతము తరువాత ఐననూ ఉద్యాపనము చేయవలెను.
ఉద్యాపన చెప్పెదను వినము లక్ష్మీ నారాయణుల ప్రతిమలను (అనగా బొమ్మలను) తమ శక్తి కొలది (బంగారం, వెండి, రాగి మొ||గు ఏ లోహములతో నైననూ తమ శక్తి కొలది చేయించ వచ్చును) చేయించి శుభ్రమైన స్థలమునందు చక్కగా అలికి ముగ్గులు పెట్టి, అందు ఐదు మానికలు (అనగా ఐదు కిలోలు) తెల్ల బియ్యముపోసి, దానిలో లక్ష్మీ నారాయణుల బొమ్మలను, ఉంచి, ప్రాణ ప్రతిష్ఠాపన మహామంత్రమును ఇలా చదువవలెను.
ఓం అస్యశ్రీ ప్రాణ ప్రతిష్ఠాపన మహామంత్ర స్య బ్రహ్మ విష్ణు మహేశ్వరాఋషయః ఋగ్యజసాసామాధర్వణాని ఛందాంసిప్రాణః శక్తి: పరాదేవతా, హ్రాం బీజం, హ్రీంశక్తి: క్రోంకీలకం శ్రీమన్నారాన ప్రాణ ప్రతిష్టాజపే వినియోగ.
కరన్యాసం :
హ్రాం అంగుష్ఠాభ్యాం నమః
హ్రీం తర్జ నీభ్యాం నమః మధ్య మాభ్యాం నమః
హ్రై అనామికాభ్యాం నమః
హ్రౌo కనిష్టి కాభ్యాం నమః
హ్రః కరతలకర పృష్ఠాభ్యా నమః
అంగన్యాసం :
ఓం హ్రాం హృదయాయ నమః
హ్రీం శిరసే స్వాహా
హ్రూo శిఖాయైవ షట్
హ్రైం కవచాయ హూO
హ్రo నేత్రాత్ర యాయ వౌషట్
హ్రః అస్త్రాయ ఫట్
భూర్భు వస్సు వరోం ఇతి దిగ్భంధః
ఈ విధముగ ప్రాణప్రతిష్ఠ చేసి, బొమ్మలకు వేర్వేరుగా కొత్త వస్త్రములను కట్టి, గంధము పూలు అక్షతల చేత ఇంకా ధూపము దీపము నైవేద్యముల (సేవల) చేత లక్ష్మీ నారాయణులను పూజించి, ఐదు ప్రదక్షిణములు ఐదు నమస్కారములు చేసి, ఆ రాత్రి పురాణము మొ||న మంచి పుస్తకములను చదివి భోజనము చేయక, నిదుర పోకుండా ' జాగరణ ' ఈ విధంగా చేసి, మరునాడు ప్రాతః కాలమును నిద్రలేచి నదియం దైననూ లేక ఇంటియం దైననూ శుభ్రముగా స్నానము చేసి, మరల పూజచేసి, మంచి బ్రాహ్మణునకు లక్ష్మీనారాయణుల బొమ్మలను దానం చేయవలెను. ఇద్దరు ముత్తైదువలను, పదిహేను (15) మంది బ్రాహ్మణులను వస్త్రాలంకార (అనగా వారిని సత్కరించి) తరువాత తాను కూడా బంధువులతో భోజనం చేయవలెను. ఇలా శక్తి కొలది ఈ వ్రతము యొక్క ఉద్యాపనము చేయవలెను. వ్రత ఉద్యాపన చేయనివారు పురుగుగా జన్మింతురు. కావున అన్ని కోర్కెలను నెరవేర్చు వ్రతము ఐన ఈ వ్రతము చేసినచో వారు ఈ లోకములో అన్ని ఐశ్వర్యములు అనుభవించి చివరకు స్వర్గమును చేరుదురు అని శ్రీ మహాలక్ష్మి వ్రతమును గూర్చి చెప్పి అంతర్దానమయ్యెను. (అనగా వెళ్ళిపోయెను)
ఆ విధవ స్త్రీ కూడా మధన ద్వాదశి వ్రతమును చేసి యిహలోకమున ( అంటే ఈలోకములో) అన్ని సుఖములు అనుభవించి, పర మందు అనగా పై లోకములో విష్ణువు యొక్క సన్నిధి చేరుదురు. (దగ్గరకు పోవుదురు) ఈ వ్రతము యొక్క కధను శ్రద్ధ భక్తితో వినువారును, చదువువారును అన్ని పాపముల నుండి విముక్తులై ఉత్తమ పదమును పొందుదురు.
No comments:
Post a Comment